Πατήστε το σύνδεσμο:
http://acropolis-virtualtour.gr/
(Ευχαριστώ την κυρία Κούτσικου, η οποία μου υπέδειξε το σύνδεσμο)
Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2012
Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου 2012
Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012
Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (από τη Βασιλική Κούτσικου)
ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330 - 717)
Βυζάντιο
Το χριστιανικό κράτος της ελληνορωμαϊκής Ανατολής που αναδύθηκε μέσα από τους κόλπους του Ρωμαϊκού κράτους
Βυζάντιο – Βυζαντινοί μεταγενέστεροι όροι
Οι κάτοικοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αυτοπροσδιορίζονταν με ονομασίες που δήλωναν τη ρωμαϊκή προέλευση του κράτους:
Ρωμαίοι - Ρωμηοί
Ρωμανία - Πολιτεία - Κράτος Ρωμαίων
Aνατολικό Ρωμαϊκό Κράτος: μεταμορφώθηκε σε Βυζαντινό
– Οι κυριότεροι σταθμοί αυτής της πορείας ήταν:
1) Η εξίσωση των δικαιωμάτων των χριστιανών με τα δικαιώματα των άλλων θρησκευτικών ομάδων.
2) Η ίδρυση της Κων/πολης επί Κων/νου Α΄
3) Η ανάδειξη του Χριστιανισμού σε κρατική θρησκεία.
4) Η διαίρεση της αυτοκρατορίας επί Θεοδοσίου Α΄ (379 - 395)
4ος - 5ος αι.: Το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος:
1) απέκρουσε τους Γερμανούς
2) απέκτησε θρησκευτική ομοιογένεια
3) εξασφάλισε οικονομική σταθερότητα και
4) παρέμεινε μεγάλη διεθνής δύναμη ως τα μέσα του 6ου αιώνα.
6ος αι.: ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ (527 - 565):
1) ενίσχυσε την κεντρική εξουσία
2) επιδίωξε να ανασυστήσει τη Ρωμαϊκή Οικουμένη
3) κατέλυσε τα γερμανικά κράτη, αλλά
4) εξάντλησε το κράτος οικονομικά
τέλη 6ου αι.: πολύπλευρη κρίση στο Βυζάντιο
7ος αι.: μεταβολές και μεταρρυθμίσεις
7ος αι.: (Δυναστεία Ηρακλείου) μείωση βυζαντινής ισχύος, λόγω αραβικών επιθέσεων
Βαθμιαία μεταβολή φυσιογνωμίας του κράτους:
Ρωμαϊκό κράτος χριστιανική αυτοκρατορία ελληνικής Ανατολής, Βυζαντινό κράτος
4ος - 5ος αι.: Το Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος:
1) δέχθηκε τις εισβολές των "βαρβάρων" (:γερμανικά φύλα και Ούννοι)
2) δημιουργήθηκαν γερμανικά βασίλεια
3) οδηγήθηκε σε πτώση (τέλη 5ου αι.)
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
Κων/νος Α΄
_ Μέτρα ανόρθωσης του ρωμαϊκού κράτους:
_ ΄Ιδρυση νέου διοικητικού κέντρου (Κων/πολη)
_ Αναγνώριση δικαιώματος άσκησης χριστιανικής λατρείας.
_ Καθιέρωση διάκρισης πολιτικής από στρατιωτική εξουσία.
_ Κοπή και κυκλοφορία νέου νομίσματος (χρυσού).
α. ΄Ιδρυση της Κωνσταντινούπολης
_ νικά το Λικίνιο (αύγουστος ανατολ. Κράτους)
¬¬_324 μ.Χ.: ο Κων/νος Α΄ _ γίνεται μονοκράτορας
_ αποφασίζει την ίδρυση νέου διοικητικού κέντρου
_ Το νέο διοικητικό κέντρο (νέα πρωτεύουσα)
• ιδρύεται στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου
• έχει μοναδική γεωπολιτική θέση (σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη, Εύξεινο Πόντο και Μεσόγειο)
• έχει μεγάλη εμπορική σημασία
_ Λόγοι ίδρυσης νέου διοικητικού κέντρου
1. Ανατολή: ακμαίος πληθυσμός και οικονομία
2. Οι χριστιανοί: πολυπληθέστεροι στην Ανατολή
3. Μεγάλες πόλεις Ανατολής: θρησκευτικές συγκρούσεις
4. Από Βυζάντιο: ευκολότερη η απόκρουση των εχθρών: Γότθων (στο Δούναβη) και Περσών (στον Ευφράτη)
_ Φυσιογνωμία νέου διοικητικού κέντρου (Κων/πολης)
• Οικοδομήθηκε σύμφωνα με το ρυμοτομικό σχέδιο της Ρώμης.
• Νέα τείχη
• Επιβλητικές λεωφόροι
• Φόρουμ (πλατεία) Κων/νου
• Διακόσμηση με λαμπρά έργα τέχνης, όπως:
_το Ιερόν Παλάτιον
_το κτίριο της Συγκλήτου
_άλλα δημόσια κτίρια: εκκλησίες, λουτρά, δεξαμενές κ.ά.
• Βαθμιαία απόκτηση χαρακτηριστικών χριστιανικής πόλης.
• Ραγδαία πληθυσμιακή ανάπτυξη.
• 11 Μαίου 330: εγκαίνια Κων/πολης
β. θρησκευτική πολιτική
Κων/νος Α΄: ευνοϊκή πολιτική προς το Χριστιανισμό
312: Μετέφερε το Χριστόγραμμα από τα λάβαρα στο νόμισμα
313: Υπέγραψε με το Λικίνιο το διάταγμα των Μεδιολάνων
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
312 Νίκη του Κων/νου επί του Μαξεντίου
313 Διάταγμα των Μεδιολάνων
324Ο Κων/νος Α΄ νικά το Λικίνιο γίνεται μονοκράτορας και αποφασίζει την ίδρυση νέου διοικητικού κέντρου του ρωμαϊκού κράτους
325 Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (Νίκαια Βιθυνίας)
11 Μαΐου 330 Εγκαίνια Κων/πολης (ή Νέας Ρώμης
1. Ποια μέτρα πήρε ο αυτοκράτορας Κων/νος Α΄ για να ανορθώσει το κράτος;
2. Για ποιους λόγους ο Κων/νος Α΄ αποφάσισε να ιδρύσει νέο διοικητικό κέντρο;
3. Ποια πλεονεκτήματα παρουσίαζε το νέο διοικητικό κέντρο που ίδρυσε ο αυτοκράτορας Κων/νος Α΄;
4. Ποια ήταν η φυσιογνωμία του νέου διοικητικού κέντρου του ρωμαϊκού κράτους;
5. Ποια θρησκευτική πολιτική ακολούθησε ο Κων/νος Α΄ και γιατί;
6. Τι ήταν το διάταγμα των Μεδιολάνων και ποια η σημασία του;
7. Τι γνωρίζετε για την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο;
2. Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι.
α. Οικονομία και κοινωνικά προβλήματα
• Χαρακτηριστικά οικονομίας πρώιμου βυζαντινού κράτους:
_ Κύρια πηγή πλούτου: η γεωργία.
_ Παρεμβατική πολιτική κράτους (για καθορισμό οικονομικών εξελίξεων)
_ Συναλλαγές: με νόμισμα κυρίως (εκχρηματισμένη οικονομία) ανταλλαγές είδους με είδος: περιορισμένες
_ Πόλεις ανατολικού τμήματος βαρύνουσα οικονομική σημασία.
• Ύπαιθρος: μεγαλογαιοκτήμονες ή "δυνατοί": συγκέντρωση γης
μικροϊδιοκτήτες: εξαρτημένοι αγρότες (ή πάροικοι)
• Φόροι: έπλητταν κυρίως τους αγρότες
_ Οι αγρότες: πολλοί εγκαταλείπουν τη γη και: καταφεύγουν στις μονές καταφεύγουν στις πόλεις
Αποτέλεσμα: διόγκωση πληθυσμού πόλεων, φτώχεια, ταραχές.
Αντιμετώπιση: αρχές πόλεων: δωρεάν διανομή σιταριού οργάνωση θεαμάτων στον Ιππόδρομο
• Το εμπόριο: ανάπτυξη και αύξηση κερδών μακρινού εμπορίου (από Ανατολή)
β. το γερμανικό πρόβλημα
• 395 μ.Χ.: Θάνατος Θεοδοσίου Α΄ χωρισμός ρωμαϊκού κράτους σε: α) ανατολικό και β) δυτικό τμήμα
• 3ος - 5ος αι.: επιθέσεις γερμανικών φύλων (από Σκανδιναβία προς Ευρώπη) αντιμετώπιση γερμανικών επιθέσεων: διαφορετική σε κάθε τμήμα
• Ανατολικό τμήμα: οι αυτοκράτορες εξουδετέρωσαν τη γερμανική απειλή:
α) πείθοντας τους αρχηγούς τους να στραφούν στη Δύση ή
β) επιτρέποντάς τους να εγκατασταθούν ειρηνικά στα εδάφη τους σταδιακή αφομοίωση από ελληνορωμαϊκό πληθυσμό.
4ος - 5ος αι.
_ Ρωμαϊκή αυτοκρατορία : Κων/πολη
_ Οι αυτοκράτορες επιδιώκουν:
να τονώσουν την οικονομία
να λύσουν τα πολιτικά προβλήματα
• Θεοδόσιος Α΄ (379 - 395) ευνοϊκή πολιτική προς Γερμανούς (ανώτερες θέσεις στο στρατό και τη διοίκηση)
ΣΚΟΠΟΣ: η ενσωμάτωσή τους
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: κίνδυνος εκγερμανισμού του κράτους
ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ: οργάνωση αντιγερμανικού κόμματος
Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ: εξέγερση λαού Κων/πολης
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: εξόντωση Γότθων (400). Θάνατος Γαϊνά.
• Δυτικό τμήμα: υπέκυψε στα γερμανικά φύλα (λόγω πληθυσμιακής ερήμωσης και οικονομικής εξάντλησης)
• 476: Οδόακρος: υποχρέωσε σε παραίτηση τον τελευταίο αυτοκράτορα Ρώμης
• 493: Θευδέριχος: εναντίον Οδόακρου - εξουδετέρωση
• Ίδρυσε το Οστρογοτθικό βασίλειο (Ιταλία)
• αναγνώριζε θεωρητικά την επικυριαρχία του αυτοκρ. Κων/πολης αλλά
• στην πραγματικότητα ήταν πολιτικά ανεξάρτητος
γ. πολιτιστικές εξελίξεις
• 4ος αι.: Δυτικό τμήμα: Ρώμη: πνευματική υπολειτουργία Ανατολικό τμήμα: Κων/πολη: πολιτιστική εξέλιξη επιβάλλεται το ελληνικό στοιχείο και η ελληνιστική παράδοση
Πολιτιστικά γεγονότα:
α) ίδρυση Πανεπιστημίου Κων/πολης (με διάταγμα Θεοδοσίου Β΄)
β) έκδοση Θεοδοσιανού Κώδικα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
395 Χωρισμός Ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό τμήμα.
400 - Εξέγερση λαού Κων/πολης κατά Γότθων (: Γερμανών)
- Εξουδετέρωση Γότθων.
- θάνατος Γαϊνά.
476: Αναγκαστική παραίτηση του τελευταίου Ρωμαίου αυτοκράτορα (Ρωμύλου Αυγουστύλου) από τον Οδόακρο.
493: Ιδρυση Οστρογοτθικού βασιλείου (στην Ιταλία) με κέντρο τη Ραβέννα από τον Θευδέριχο.
425 ΄Ιδρυση Πανεπιστημίου Κων/πολης με διάταγμα του Θεοδοσίου Β΄
438 Δημοσίευση Θεοδοσιανού Κώδικα
1 Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της οικονομίας του πρώιμου βυζαντινού κράτους;
2 Ποια ήταν τα κοινωνικά προβλήματα του πρώιμου βυζαντινού κράτους;
3 Πώς αντιμετωπίστηκαν οι επιθέσεις των γερμανικών φύλων στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος;
4 Πώς αντιμετωπίστηκαν οι επιθέσεις των γερμανικών φύλων στο δυτικό ρωμαϊκό κράτος;
5 Ποια πολιτική ακολούθησε ο Θεοδόσιος Α΄ σχετικά με τους Γερμανούς και ποια ήταν τα αποτελέσματά της;
6 Ποιοι αντέδρασαν στην πολιτική του Θεοδοσίου Α΄ σχετικά με τους Γερμανούς, με ποιους τρόπους και ποια αποτελέσματα;
7 Πώς είχε διαμορφωθεί η πολιτιστική κατάσταση στο ρωμαϊκό κράτος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο;
8 Τι γνωρίζετε για το Πανεπιστήμιο της Κων/πολης;
9 Τι ήταν ο Θεοδοσιανός Κώδικας και ποια η σημασία του;
3. Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις
και την αρχαία θρησκεία
α. Ο αγώνας κατά των αιρέσεων
• Κυριότερες αιρέσεις:
Μονοφυσίτες: Καταπιεσμένοι από βυζαντινή κυβέρνηση---Αποδέχτηκαν την κυριαρχία των Αράβων
β. Μέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας
• Ιουλιανός: απόπειρα για αναβίωση αρχαίας θρησκείας-αποτυχία
• Θεοδόσιος Α΄: Μέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας: έκλεισε ναούς και μαντεία
απαγόρευσε την τέλεση Ολυμπιακών αγώνων και Ελευσίνιων μυστηρίων
γ. Η σχέση Χριστιανισμού - Ελληνισμού. Από τη σύγκρουση στη σύνθεση
Τέλη 4ου - αρχές 5ου αι.: βιαιότητες φανατικών Χριστιανών
• καταστροφή αρχαίων μνημείων
• διώξεις και θανατώσεις οπαδών αρχ. θρησκείας
_ Μεγάλοι πατέρες: • Μέγας Βασίλειος, • Γρηγόριος Νύσσης,
• Γρηγόριος Ναζιανζηνός, • Ιωάννης Χρυσόστομος
• στράφηκαν κατά της αρχαίας θρησκείας
• αξιοποίησαν την αρχαία φιλοσοφία
• πρότειναν επιλεκτική αξιοποίηση των κλασικών κειμένων
• διευκόλυναν το διάλογο και τη σύνθεση Χριστιανισμού - Ελληνισμού.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
392
Έκδοση αυστηρού αυτοκρατορικού διατάγματος του Θεοδοσίου Α΄ για την αρχαία θρησκεία και τους οπαδούς της.
361 - 363
Προσπάθεια αυτοκράτορα Ιουλιανού για αναβίωση της αρχαίας θρησκείας.
392 - 393
Μέτρα Θεοδοσίου Α΄ σχετικά με την αρχαία θρησκεία, τα μαντεία, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
OIKOYMENIKEΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
Α΄ Νίκαια Βιθυνίας 325 Καταδίκασε τον Αρειανισμό. Διατύπωσε τη διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων.
Β΄ Κων/πολη 381 Καταδίκασε τον Αρειανισμό.
Γ΄ ΄Εφεσος 431 Καταδίκασε το Νεστοριανισμό.
Δ΄ Χαλκηδόνα 451 Καταδίκασε το Μονοφυσιτισμό
1. Τι ήταν οι αιρέσεις και πως αντιμετωπίστηκαν από το κράτος και την Εκκλησία;
2. Τι γνωρίζετε για την αίρεση του Αρειανισμού;
3. Τι γνωρίζετε για την αίρεση του Μονοφυσιτισμού και ποιες συνέπειες είχε για το
βυζαντινό κράτος;
4. Πώς αντιμετωπίστηκε η αρχαία θρησκεία κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο ;
5. Ποια στάση απέναντι στον ελληνισμό υπέδειξαν οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας;
ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του
527 - 565: αυτοκρατορία Ιουστινιανού Α΄
α. Η πολιτική του _ ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία
β. Εσωτερική πολιτική
_ Κοινωνικός τομέας:
_ καταστολή Στάσης του Νίκα
_ ενίσχυση αυτοκρατορικής εξουσίας
_ περιορισμός δύναμης των δήμων
_ περιορισμός δύναμης μεγαλογαιοκτημόνων
_ προστασία ελεύθερων αγροτών
_ Θρησκευτικός τομέας:
Σκοποί: α) επιβολή Ορθοδοξίας σε όλη την αυτοκρατορία
β) εκχριστιανισμός γειτονικών λαών
Τρόποι: 1) καταδίωξη οπαδών αιρέσεων
2) καταδίωξη οπαδών αρχαίας θρησκείας
3) αναστολή λειτουργίας Νεοπλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών (529)
4) φροντίδα για διάδοση χριστιανισμού σε λαούς Καυκάσου και Ανατολικής Αφρικής.
Νομοθετικός τομέας:
-Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου
_ Ιουστινιάνειος Κώδικας
_ Πανδέκτης
_ Εισηγήσεις
_ Νεαρές
γ. Εξωτερική πολιτική
Στόχος: αποκατάσταση Ρωμαϊκής Οικουμένης
Τρόποι: 1) επεκτατικοί πόλεμοι και 2) αντιμετώπιση εισβολών
_ Πόλεμοι Ιουστινιανού:
_ α) στη Δύση:
1) κατά Βανδαλικού βασιλείου (Β. Αφρική) (533- 534) κατάκτηση
2) κατά Οστρογοτθικού βασιλείου (Ιταλία) (535 - 555) κατάκτηση
3) κατά Βησιγοτθικού βασιλείου (Ισπανία) ανάκτηση Ν. Α. παράκτιων περιοχών
_ β) στην Ανατολή:
Πέρσες: κατάληψη εκτεταμένων περιοχών
562: Υπογραφή συνθήκης (ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ - ΧΟΣΡΟΗΣ Α΄)
αποκατάσταση ισορροπίας στην περιοχή
_ γ) στα Βαλκάνια:
Σλάβοι και άλλοι λαοί: εισβολές στις ευρωπαϊκές επαρχίες αυτοκρατορίας
Ιουστινιανός:
• φρούρια και τείχη στη γραμμή Δούναβη και Χερσονήσου Αίμου
• διάθεση χρημάτων για εξαγορά ειρήνης
Αποτέλεσμα: αρνητικό
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
• Οικοδομικό πρόγραμμα: ιδιαίτερα φιλόδοξο
_ κατασκευή πολλών αμυντικών έργων
_ κατασκευή έργων κοινής ωφέλειας
_ κατασκευή ναών
_ κατασκευή Αγίας Σοφίας
• Αγία Σοφία: σύμβολο και πηγή έμπνευσης για τον Ελληνισμό
_ Χρόνος κατασκευής: 532 - 537
_ Αρχιτέκτονες: Ανθέμιος και Ισίδωρος
_ Ρυθμός: βασιλική μετά τρούλου
_ Το εντυπωσιακότερο στοιχείο της: ο τρούλος της.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
532 Στάση του Νίκα
529 Απαγόρευση λειτουργίας της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών από τον Ιουστινιανό.
529 – 534 ΄Εκδοση: Ιουστινιάνειου Κώδικα, Πανδέκτη και Εισηγήσεων (:Νομοθετικό έργο Ιουστινιανού).
μετά το 534 ΄Εκδοση "Νεαρών" (: νέων νόμων) στα ελληνικά. (:Νομοθετικό έργο Ιουστινιανού)
μετά το 534 Κατάλυση Βανδαλικού βασιλείου (Β. Αφρική, Σαρδηνία, Κορσική, Βαλεαρίδες νήσοι) από τον Ιουστινιανό.
535 – 555 Αγώνας Ιουστινιανού για κατάκτηση Οστρογοτθικού βασιλείου (Ιταλία).
554 Αγώνας Ιουστινιανού για κατάκτηση Βησιγοτθικού βασιλείου (Ισπανία). Κατέλαβε μόνο τις νοτιοανατολικές παραλιακές περιοχές.
562 Υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ιουστινιανού και Χοσρόη Α΄ για την εκτόνωση της επικίνδυνης κατάστασης στην Ανατολή.
532 - 537 Κτίσιμο της Αγίας Σοφίας.
1. Ποια ήταν τα σημαντικότερα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του Ιουστινιανού και πώς τα αντιμετώπισε;
2. Ποια θρησκευτική πολιτική ακολούθησε ο Ιουστινιανός;
3. Τι γνωρίζετε για το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;
4. Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού και πώς υλοποιήθηκε;
5. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού για το βυζαντινό κράτος;
6. Τι γνωρίζετε για το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610 - 717):
Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
α) Το Βυζάντιο σε κρίση
_ Τέλος 6ου - αρχές 7ου αι.: εσωτερική και εξωτερική κρίση Βυζαντίου
_ Εσωτερική κρίση:
_ Αίτια:
Λοιμοί, σεισμοί, κακές σοδειές, εισβολές εχθρών στα εδάφη της αυτοκρατορίας.
_ Αποτελέσματα:
1) εγκατάλειψη ή παρακμή πόλεων
2) μείωση πληθυσμού
3) υποχώρηση εμπορίου
4) υποχώρηση νομισματικής κυκλοφορίας οικονομική κρίση, κρίση στρατού
_ Εξωτερική κρίση: εισβολές Σλάβων, Αβάρων και Περσών
ανάγκη μεταρρύθμισης
β. Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
_ Ηράκλειος:
• αναδιοργάνωση στρατεύματος (με οικονομική βοήθεια Εκκλησίας)
• επιχείρηση εκστρατειών κατά Περσών (622 - 628)
• προσωπική ηγεσία επιχειρήσεων
_ Το κίνητρο: η αρπαγή του Τιμίου Σταυρού
_ Ο τρόπος: εξύψωση θρησκευτικού και πατριωτικού φρονήματος στρατιωτών
_ Τα γεγονότα:
α) νίκη εναντίον Περσών (μάχη στη Νινευί) (627)
β) νίκη εναντίον Σλάβων και Αβάρων (πολιορκία Κων/πολης)
_ Τα αποτελέσματα:
α) ανάκτηση όλων των βυζαντινών επαρχιών (Εγγύς Ανατολής)
β) Ανάκτηση Τιμίου Σταυρού - θριαμβευτική επιστροφή.
γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
_ 7ος αι.: αραβικές επιθέσεις - κατακτήσεις, εξάπλωση ανάγκη άμυνας.
_ Θέματα: διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό
_ Διάδοχοι Ηρακλείου: νέο διοικητικό σύστημα: θέματα (Μ. Ασία)
_ Θεματικός στρατός:
• αποτελείτο από ελεύθερους αγρότες
• αντικατέστησε τους παλαιούς μισθοφορικούς στρατούς
• αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού
• αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας
• συντηρούταν από τα στρατιωτόπια
• διοικούταν από το στρατηγό του θέματος
_ Τα στρατιωτόπια:
• ήταν κτήματα που παραχωρούσε το κράτος στους αγρότες - στρατιώτες
• προσκόμιζαν έσοδα, με τα οποία: α) συντηρούσαν τις οικογένειές τους
β) αγόραζαν τον οπλισμό
γ) κάλυππαν τα έξοδα των εκστρατειών
_ Ο στρατηγός:
Ασκούσε την ανώτατη εξουσία (στρατιωτική και πολιτική) του θέματος που διοικούσε.
_ Εξελληνισμός κρατικής διοίκησης (ολοκλήρωση)
• καθιέρωση ελληνικής ως επίσημης γλώσσας
• καθιέρωση ελληνικών τίτλων αντί ρωμαϊκών
• καθιέρωση τίτλου: "βασιλεύς, πιστός εν Χριστώ". (Ηράκλειος)
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
622 - 628 Εκστρατείες Ηρακλείου κατά Περσών.
627
• Μάχη στη Νινευί (κοντά στα Γαυγάμηλα) μεταξύ Βυζαντινών και Περσών.
• Νίκη Ηρακλείου.
• Ανάκτηση βυζαντινών επαρχιών Εγγύς Ανατολής.
626
• Πολιορκία Κων/πολης από Σλάβους και Αβάρους.
• Νίκη Βυζαντινών.
7ος αι.
• Καθιέρωση "θεμάτων" στη Μ. Ασία.
• Εξελληνισμός του κράτους
1. Ποια ήταν η εσωτερική κατάσταση του βυζαντινού κράτους όταν ανέλαβε ο Ηράκλειος την εξουσία;
2. Ποιοι λαοί απειλούσαν την αυτοκρατορία όταν ανέλαβε την εξουσία ο Ηράκλειος;
3. Γιατί οι εκστρατείες του Ηρακλείου κατά των Περσών προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα ιερού πολέμου και πώς φαίνεται αυτός ο χαρακτήρας;
4. Πολλοί παραλληλίζουν τον Ηράκλειο με τον Μ. Αλέξανδρο. Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί αυτός ο παραλληλισμός;
5. Τι ήταν τα "θέματα" και για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν;
6. Τι ήταν ο "θεματικός" στρατός και πώς διοικούνταν;
7. Ποια γεγονότα συνετέλεσαν στην ολοκλήρωση του εξελληνισμού του κράτους τον 7ο αιώνα;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ι. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
ΑΒΑΡΟΙ: λαός ουννικής καταγωγής
ίδρυσαν πανίσχυρη αυτοκρατορία στην Κεντρική Ευρώπη (6ος αι.)
επιθέσεις μαζί με Σλάβους στα βαλκανικά εδάφη βυζ. Αυτοκρατ.
_ ΑΒΑΡΟΙ και ΣΛΑΒΟΙ: πολιορκίες Θεσσαλονίκης αναποτελεσματικές
_ ΣΛΑΒΟΙ: νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση (ινδοευρωπαίοι)
εγκαθίστανται βόρεια του Δούναβη
επιτίθενται εναντίον του Βυζαντίου
αρχές 7ου αι.: σκλαβηνίες (αυτόνομες πολιτικά νησίδες σλαβικού πληθυσμού
ανάμεσα στους ΄Ελληνες της ηπειρωτ. Ελλάδας)
_ οι πληθυσμοί των σκλαβηνιών:
αρχικά: επιθέσεις και λεηλασίες
προβλήματα επικοινωνίας Κων/πολης με Θεσ/νίκη και ευρωπ. επαρχίες
αργότερα: ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με ΄Ελληνες--επιρροή από ελληνικό πολιτισμό
_ 9ος - 10ος αι.: βυζαντινή κυβέρνηση ρεαλιστική πολιτική προς Σλάβους
Αποτέλεσμα: ομαλή ένταξη Σλάβων κεντρ. και νότιων περιοχών Βαλκανίων στο Βυζάντιο
_ Εξελληνισμός Σλάβων σε 3 στάδια:
1. υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο
2. εκχριστιανίστηκαν
3. αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
6ος αι. Εγκατάσταση Σλάβων στα βόρεια του Δούναβη
τέλη 6ου αι. Ίδρυση αυτοκρατορίας Αβάρων στην κεντρική Ευρώπη
τέλη 6ου - αρχές 7ου Οι Σλάβοι υπό την επιρροή των Αβάρων
αρχές 7ου αι. Δημιουργία σκλαβηνιών στην ηπειρωτική Ελλάδα Επιθέσεις - προβλήματα προς Βυζαντινούς
7ος αι. Εξάντληση Αβάρων - απόσυρση στην Κεντρική Ευρώπη
τέλη 7ου - τέλη 9ου Ανάπτυξη σχέσεων (οικονομικών - κοινωνικών) μεταξύ Σλάβων και Ελλήνων
9ος -10ος Εξελληνισμός - εκχριστιανισμός Σλάβων. Αφομοίωση (κοινωνική και εθνολογική) από Ελληνισμό
1. Τι γνωρίζετε για τη δράση των Αβάρων τον 6ο αι. ;
2. Τι ήταν οι "σκλαβηνίες" και ποια η σχέση τους με το Βυζάντιο;
3. Ποια πολιτική ακολούθησε η βυζαντινή κυβέρνηση σχετικά με τους Σλάβους και ποια ήταν τα αποτελέσματά της;
2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
α. Ίδρυση βουλγαρικού κράτους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ: φύλο ασιατικής καταγωγής με καλή στρατιωτική οργάνωση
(εμφανίζονται στην ιστορία στα τέλη του 5ου αι.)
_ τέλη 7ου αι.: επιθέσεις προς βυζαντινή αυτοκρατορία
_ 680: νίκη επί βυζαντινών στρατευμάτων
κατάληψη περιοχής μεταξύ Δούναβη - Αίμου (από Βουλγάρους)
ίδρυση βουλγαρικού κράτους
Υπογραφή συνθήκης ειρήνης με τους Βυζαντινούς
_ Η συνθήκη ειρήνης (680):
• ΥΠΟΓΡΑΨΑΝΤΕΣ: Κων/νος Δ΄ Πωγωνάτος (Βυζ.) - Ασπαρούχ (Βουλγ.)
• ΟΡΟΣ: καταβολή ετήσιου φόρου στους Βουλγάρους
• ΣΗΜΑΣΙΑ: έμμεση αναγνώριση του νέου βουλγαρικού κράτους.
_ Περιοχές εποικισμού Βουλγάρων: πολλοί σλαβικοί πληθυσμοί.
• ΣΚΟΠΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ: η υπόταξη των σλαβικών πληθυσμών
• ΤΡΟΠΟΣ: επιθέσεις, συγκρούσεις
• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: δημιουργία βουλγαρικού έθνους (εθνογένεση Βουλγάρων)
_ Το βουλγαρικό έθνος: συγκροτεί το βουλγαρικό κράτος
_ Το βουλγαρικό κράτος αποτελείται από Σλάβους και Βουλγάρους
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
_ Οι Βούλγαροι: ήταν ολιγάριθμοι
υπερείχαν πολιτικά και στρατιωτικά
έδωσαν το όνομα και την οργάνωση του κράτους
_ Οι Σλάβοι: ήταν πολυάριθμοι
συγκρότησαν τη λαϊκή βάση
έδωσαν τη γλώσσα (Σλαβική)
αφομοίωσαν εθνολογικά τους Βουλγάρους
β. Σχέσεις με το Βυζάντιο
_ Βυζαντινοβουλγαρικές σχέσεις: εχθρικές
μακροχρόνιοι πόλεμοι
συνεργασίας εμπορικές συναλλαγές
_ Χάνοι (: ηγεμόνες Βουλγάρων) υιοθέτησαν την ελληνική ως επίσημη γλώσσα τους
_ 864: οι Βούλγαροι εκχριστιανίστηκαν
_ Εκχριστιανισμός --- νέες προοπτικές στις σχέσεις Βουλγάρων με Βυζάντιο.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
τέλη 7ου αι. Οι Βούλγαροι επιτίθενται στο Βυζάντιο
680
- νίκη Βουλγάρων επί βυζαντινών στρατευμάτων
- κατάληψη περιοχής μεταξύ Δούναβη και Αίμου
- ίδρυση βουλγαρικού κράτους
- υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Βυζαντινών (Κων/νος Δ΄ Πωγωνάτος) και Βουλγάρων (Ασπαρούχ)
864 Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
1. Πότε και πώς δημιουργήθηκε το βουλγαρικό κράτος;
2. Τι είδους σχέσεις αναπτύχθηκαν μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων;
ΙΙ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Η εξάπλωση των Αράβων
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
α. Η ίδρυση και οι αρχές του Ισλάμ
_ ΑΡΑΒΕΣ: εξάπλωση γεγονός παγκόσμιας σημασίας
ΑΙΤΙΟ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ: η μεταστροφή στο ΙΣΛΑΜ
_ ΙΣΛΑΜ: μονοθεϊστική θρησκεία
_ ΜΩΑΜΕΘ: Ιδρυτής του Ισλάμ
ταξίδευε στις χώρες της Εγγύς Ανατολής
γνώρισε το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό
διακήρυξε τις αρχές της νέας θρησκείας (Ισλάμ)
διώχτηκε από την πατρίδα του Μέκκα (622)
κατέφυγε στη Μεδίνα
απέκτησε οπαδούς
• 622: Εγίρα (= αποδημία) αφετηρία χρονολογικού συστήματος Αράβων
• 622 - 632: διάδοση Ισλαμισμού σε όλη την Αραβία
• Κοράνι: ιερό βιβλίο του Ισλάμ
"ιερός πόλεμος" (τζιχάντ) για διάδοση του Ισλάμ
"μάρτυρες της πίστης" Παράδεισος
β. Η επέκταση - Παράγοντες και συνέπειες
• 632: θάνατος Μωάμεθ
• Χαλίφης: τοποτηρητής και διάδοχος του Μωάμεθ - ηγέτης των Ισλαμιστών
• 634: εξόρμηση Ισλαμιστών από την Αραβική Χερσόνησο - κατακτήσεις
• 636: Γιαρμούκ: μάχη (Άραβες - Βυζαντινοί) - ήττα βυζαντινού στρατού
ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
Χ Ε Ρ Σ Α Ι Ε Σ
Παλαιστίνη
Συρία
Αίγυπτος
Φοινίκη 7ος αι.
Μεσοποταμία
Περσία
Οροσειρά Ταύρου αραβοβυζαντινά σύνορα
Δ Υ Σ Η
Β. Αφρική – Καρχηδόνα (τέλη 7ου )
Γιβραλτάρ – Ισπανία (αρχές 8ου )
732: Πουατιέ Γαλλίας αναχαίτιση (Κάρολος Μαρτέλος)
Θ Α Λ Α Σ Σ Ι Ε Σ
Η Ναυπήγηση στόλου
Κύπρος
Ρόδος
Κως 7ος αι.
Χίος
Κύζικος
2 πολιορκίες Κων/πολης ήττες Αράβων
Κρήτη
Σικελία 9ος αι.
α΄ πολιορκία Κων/πολης: 674 - 678
β΄ πολιορκία Κων/πολης: 717 - 718
• Παράγοντες νίκης Βυζαντινών:
α) τα ισχυρά τείχη, β) το υγρόν πυρ
• Παράγοντες αραβικών κατακτήσεων:
1) η εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από τις μεταξύ τους συγκρούσεις
2) η έντονη αντίθεση μεταξύ κέντρου και ανατολικών επαρχιών (Μονοφυσίτες)
3) το θρησκευτικό πάθος
• Συνέπειες αραβικών κατακτήσεων:
1) Η διάσπαση του μεσογειακού κόσμου (χριστιανικός - Ισλαμικός)
2) Η εδαφική συρρίκνωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας
3)Η απώλεια σημαντικών αστικών κέντρων και η ερήμωση πολλών περιοχών της αυτοκρατορίας
4) Η μείωση της αγροτικής παραγωγής του Βυζαντίου
5) Ο περιορισμός του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου του Βυζαντίου
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
622 Έτος Εγίρας (=αποδημίας) του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα.
Αφετηρία χρονολογικού συστήματος των Αράβων.
622 - 632 Διάδοση Ισλαμισμού σε όλη την Αραβία.
636 Μάχη του Γιαρμούκ - ήττα του βυζαντινού στρατού από τους Άραβες
732 Μάχη στο Πουατιέ της Γαλλίας - νίκη του Κάρολου Μαρτέλου επί των Αράβων - ανακοπή της επέκτασής τους
674 – 678 α΄ πολιορκία Κων/πολης από Άραβες - νίκη Βυζαντινών (ισχυρά τείχη - υγρόν πυρ)
717 – 718 β΄ πολιορκία Κων/πολης από Άραβες - νίκη Βυζαντινών (ισχυρά τείχη - υγρόν πυρ)
1. Πότε εμφανίστηκε το Ισλάμ, ποιος ήταν ο ιδρυτής του και πώς επικράτησε;
2. Τι ήταν το "Κοράνι" και τι όριζε;
3. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι παράγοντες των αραβικών κατακτήσεων;
4. Ποιες ήταν οι συνέπειες των αραβικών κατακτήσεων;
5. Πότε και πώς σταμάτησαν οι αραβικές κατακτήσεις στην Ευρώπη;
6. Τι γνωρίζετε για τις πολιορκίες της Κων/πολης από τους Άραβες;
2. Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ
α. Η ανάπτυξη του εμπορίου
• μέσα 8ου αι.:
Άραβες + Εβραίοι διεθνές εμπόριο (μεταπράτες διεθνούς εμπορίου)
_ Παράγοντες που ευνόησαν τις εμπορικές δραστηριότητες:
α) η εξαίρετη γεωγραφική θέση του Χαλιφάτου (μεταξύ Ανατολής και Δύσης)
β) η εκμετάλλευση ορυχείων χρυσού και αργύρου Δυτ. Αφρικής και Σαχάρας.
• Μέσα του 9ου αι.: Ίδρυση αραβικών αποικιών:
ακτές Ινδιών, Ν. Α. Ασίας, Κίνας
_ Μεταφορά (μέσω Ιράκ) μπαχαρικών και ειδών πολυτελείας προς: αραβικές και βυζαντινές αγορές
• 10ος αι.: Αίγυπτος: Δυναστεία Φατιμιδών:
ευνόησε τις εμπορικές σχέσεις με τις Ινδίες μέσω Ερυθράς θάλασσας.
_ Καινοτομίες εμπόρων Ισλάμ:
- συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες
- επινόησαν τις εμπορικές επιταγές (τσεκ)
- ανέπτυξαν το πιστωτικό σύστημα (αργυραμοιβοί - τραπεζίτες)
Αποτέλεσμα : διευκόλυνση των συναλλαγών
β. Γράμματα, Επιστήμη και Τέχνες
• Άραβες: ανάπτυξη γραμμάτων, επιστημών και Τεχνών
• Γράμματα, επιστήμες μεγάλη ανάπτυξη
- βιβλιοθήκες (Κόρδοβα, Βαγδάτη)
- πανεπιστήμια (Κόρδοβα, Βαγδάτη)
- διάδοση αραβικής λογοτεχνίας
- μεταφράσεις έργων Ινδών, Περσών και Ελλήνων (κυρίως φιλοσοφικών)
• Τέχνη ανεικονική τεχνοτροπία
- τεμένη (τζαμιά) (σπουδαιότερα: Κόρδοβας και Δαμασκού)
- έργα μικροτεχνίας
γ. Επίδραση του αραβικού πολιτισμού
_ Επίδραση αραβικού πολιτισμού στη Δύση:
• Επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων:
- Μαθηματικά ινδική αρίθμηση
- Γεωγραφία μακρινά ταξίδια
- Αστρονομία υπολογισμός τροχιάς ήλιου και πλανητών
- Χημεία ανακάλυψη θειϊκού οξέος και οινοπνεύματος
- Ιατρική καθιέρωση νέων φαρμάκων - πολύπλοκες εγχειρήσεις
• Εισαγωγές στο Βυζάντιο και στη Δύση:
- Χαρτί (κινέζικη εφεύρεση)
- Πολλές αγροτικές καλλιέργειες
• Καινοτομίες στο εμπόριο.
1. Σε ποιο είδος εμπορίου επιδόθηκαν κυρίως οι Άραβες και γιατί;
2. Τι είδους αποικίες ίδρυσαν οι Άραβες, πού και με ποιο αποτέλεσμα;
3. Ποιες καινοτομίες υιοθέτησαν οι Άραβες έμποροι;
4. Πώς πιστοποιείται ο μεγάλος ζήλος των Αράβων για τα γράμματα ;
5. Τι γνωρίζετε για την τέχνη των Αράβων;
6. Ποιους επιστημονικούς τομείς ανέπτυξαν κυρίως οι Άραβες;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
(717 -1025 )
Ι. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής
βυζαντινής αυτοκρατορίας
α. Παγίωση και επέκταση των αλλαγών
• ΙΣΑΥΡΙΚΗ ή ΣΥΡΙΑΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ (717 - 802)
• ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΑΜΟΡΙΟΥ (802 - 867)
παγίωση αλλαγών 7ου αι.
_σταθερά γνωρίσματα
βυζαντινού κράτους
Διαμόρφωση μεσαιωνικού ελληνικού βυζαντινού κράτους
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:
1) σταθεροποίηση συνόρων Βυζαντίου - Χαλιφάτου_
- έως παρυφές (= όρια, άκρα) της Μ. Ασίας (στεριά)
- κατά μήκος γραμμής: Κιλικία - Κύπρος - Κρήτη (θάλασσα)
2) αντεπίθεση Βυζαντινών στη Μ.Ασία (μέσα 9ου αι.)
3) επιτυχής αντιμετώπιση των Βουλγάρων στα Βαλκάνια από τους Βυζαντινούς
4) αρχή αφομοίωσης των σλαβικών πληθυσμών.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:
1) Ενισχύθηκε ο ελληνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας
-περιορίστηκε η χρήση της λατινικής γλώσσας
2) Οργανώθηκε η κεντρική διοίκηση με διάφορες υπηρεσίες
-σημαντικότερη: η αρμόδια για την εξωτερική πολιτική του κράτους
3) Οργανώθηκε περαιτέρω η περιφερειακή διοίκηση:
α) Γενικεύτηκαν τα "θέματα" (με διχοτόμηση των παλιών μεγάλων στη Μ. Ασία και
δημιουργία νέων στα Βαλκάνια)
β) Οι στρατηγοί - διοικητές θεμάτων:
- απέκτησαν μεγάλη δύναμη
- συχνά γίνονταν επικίνδυνοι για την κεντρική εξουσία και
οργάνωναν εξεγέρσεις
- αντιμετωπίζονταν από την κεντρική εξουσία.
γ) "θεματικός στρατός": _ από στρατιώτες - αγρότες
_ είχαν δικά τους κτήματα (στρατιωτόπια)
_ _υποχρεούνταν να παράσχουν υπηρεσία σε
περίπτωση κινδύνου
Αποτελέσματα ανάπτυξης "θεματικών" στρατών:
1) περιορισμός μισθοφόρων
2) ανάπτυξη μικρής και μεσαίας αγροτικής ιδιοκτησίας στη βυζαντινή ύπαιθρο
β. Ανάκαμψη της οικονομίας
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ (741 - 775, Δυναστεία Ισαύρων)
��
• Οικονομική ανάκαμψη
ενδείξεις:
– αυξήθηκε ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας από τον 8ο προς τον 9ο αι.
– ξεπεράστηκε η κρίση στην οικονομία
– αυξήθηκαν τα κρατικά έσοδα
– αναζωογονήθηκαν το εμπόριο και η βιοτεχνία
– ο χαρακτήρας της οικονομίας παρέμεινε κυρίως αγροτικός
9ος αι.: ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ Α΄ (802 - 811, Δυναστεία Αμορίου)
• "κακώσεις": δημοσιονομικά μέτρα για:
α) ανάκαμψη του εμπορίου
β) αύξηση των εσόδων του κράτους
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
717 - 802 Ισαυρική ή Συριακή δυναστεία
802 - 867 Δυναστεία Αμορίου
μέσα 9ου αι. Αντεπίθεση Βυζαντινών κατά Αράβων στη Μ. Ασία.
741 - 775 Αυτοκρατορία Κων/νου Ε΄ ΄Ισαυρου
802 - 811 Αυτοκρατορία Νικηφόρου Α΄ (δυναστεία Αμορίου)
8ος - 9ος αι. Ανάκαμψη οικονομίας Βυζαντίου - αύξηση πληθυσμού
1. Ποιες εξελίξεις σημειώθηκαν στην εξωτερική πολιτική κατά το διάστημα της
Ισαυρικής δυναστείας και της δυναστείας του Αμορίου ;
2. Ποιες αλλαγές συντελέστηκαν στην εσωτερική πολιτική κατά το ίδιο διάστημα;
3. Ποιες εξελίξεις σημειώθηκαν στην περιφερειακή διοίκηση της βυζαντινής
αυτοκρατορίας κατά τον 8ο και 9ο αι.
4. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της ανάπτυξης των θεματικών στρατών;
5. Ποια ήταν η κατάσταση στην οικονομία της βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά τον 8ο
και 9ο αι.;
6. Τι ήταν οι "κακώσεις"΄, από ποιον και γιατί επιβλήθηκαν;
2.Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
α. Ορισμός
• Αρχές 8ου - μέσα 9ου αι. _
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ
• Ορισμός: πνευματική και πολιτική διαμάχη που συγκλόνισε το Βυζάντιο για ένα
περίπου αιώνα και αφορούσε το ζήτημα της λατρείας των εικόνων.
β. Πρωτεργάτες και παράγοντες
• ΛΕΩΝ Γ΄ ΙΣΑΥΡΟΣ (717 - 741)
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ ΙΣΑΥΡΟΣ (741 - 775)
Παράγοντες (που ευνόησαν την Εικονομαχία)
1) Οι ανεικονικές αντιλήψεις των κατοίκων των ανατολικών επαρχιών
2) Οι δεισιδαιμονίες και οι υπερβολές σχετικά με τη λατρεία των εικόνων
3) Η επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών και των μονών.
4) Η ιδέα ότι οι ήττες των βυζαντινών στρατευμάτων οφείλονταν στη θεϊκή οργή για
ό,τι συνέβαινε στο χώρο της λατρείας.
γ. Φάσεις
Α΄ φάση: (726 - 787)
– ΛΕΩΝ Γ΄ απομάκρυνση εικόνας Χριστού από Χαλκή Πύλη Πόλης
– διαμαρτυρίες λαού πρωτεύουσας
– 730: ΛΕΩΝ Γ΄ αυτοκρατορικό διάταγμα κατά λατρείας εικόνων
– τιμωρίες κατά εικονοφίλων: εξορίες, φυλακίσεις, δημεύσεις περιουσιών
ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ θεολόγος, θεωρητικός υποστηρικτής εικονολατρών
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ σκληρά μέτρα κατά εικονολατρών:
– εκστρατεία τρομοκράτησης μοναχών
– καταστροφή μονών (προπύργια εικονολατρίας)
ΕΙΡΗΝΗ ΑΘΗΝΑΙΑ Ζ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ (787)
– τερμάτισε την α΄ φάση Εικονομαχίας
– αποκατέστησε τις εικόνες τιμητική προσκύνηση
Β΄ φάση (815 - 843)
– ΛΕΩΝ Ε΄ ΑΡΜΕΝΙΟΣ έναρξη
– Επιχείρημα: οι ήττες των βυζαντινών στρατευμάτων οφείλονται στην εικονολατρία
843: ΘΕΟΔΩΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ (ΚΩΝ/ΠΟΛΗΣ)
– τερματισμός β΄ φάσης Εικονομαχίας
– Οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση εικόνων
δ. Σημασία της ήττας των εικονοκλαστών
– Η αποκατάσταση των εικόνων _ νίκη της ελληνικής πνευματικής παράδοσης
– Η αναστήλωση:
1) τερμάτισε τις θρησκευτικές έριδες μεταξύ των πιστών
2) εγκαινίασε μία περίοδο γόνιμης συνεργασίας Εκκλησίας - Κράτους
3) πολλαπλασιάστηκαν και πλούτισαν τα μοναστήρια
4) περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων
ε. Συνέπειες της εικονομαχίας
– Η Εικονομαχία:
1) δίχασε το βυζαντινό λαό
2) είχε ολέθριες συνέπειες: α) στην εξωτερική πολιτική
β) στον πολιτισμό
α) Στην εξωτερική πολιτική:
– διακόπηκαν οι σχέσεις με την Εκκλησία της Ρώμης (Αναζήτησε υποστήριξη από το
Φραγκικό κράτος)
β) Στον πολιτισμό:
Κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας:
1) απαγορεύτηκε η παράσταση θείων προσώπων στους τοίχους των ναών
2) απαγορεύτηκε η ανάρτηση εικόνων
3) καταστράφηκαν πολλά έργα τέχνης
4) άλλαξε η διακόσμηση των ναών: φυτά, ζώα, στυλιζαρισμένα μοτίβα
5) καταστράφηκαν πολλά σημαντικά κείμενα εικονομάχων
6) υποχώρησε η ενασχόληση με τα γράμματα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
726 - 843 Εικονομαχία
726 - 787 Α΄ φάση Εικονομαχίας
815 - 843 Β΄ φάση Εικονομαχίας
730 Αυτοκρατορικό διάταγμα Λέοντος Γ΄ Ισαύρου κατά λατρείας εικόνων.
787 Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος αποκατάσταση εικόνων (σύγκληση από αυτοκράτειρα: Ειρήνη Αθηναία)
843 Οικουμενική Σύνοδος Κων/πολης οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων. (σύγκληση από αυτοκράτειρα: Θεοδώρα)
1. Τι ήταν η Εικονομαχία και ποιοι οι πρωτεργάτες της;
2. Να αναφέρετε τις φάσεις της Εικονομαχίας, τους πρωταγωνιστές και το τέλος της
καθεμιάς.
3. Ποια είναι η σημασία της αποκατάστασης και αναστήλωσης των εικόνων;
3. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής
α. Έναρξη της Νέας Εποχής
_ 842 - 867: ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ ανάπτυξη δύναμης Βυζαντίου
_ 843: Οριστική αναστήλωση των εικόνων
Αποτελέσματα:
1) η βυζαντινή κυβέρνηση ασχολήθηκε με την άμυνα κατά Αράβων
2)τα έργα του πολιτισμού
_ 855 - 866: Καίσαρ ΒΑΡΔΑΣ διεύθυνση κρατικών υποθέσεων
β. Ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας
_ Ίδρυση ΣΧΟΛΗΣ ΜΑΓΝΑΥΡΑΣ με πρωτοβουλία ΒΑΡΔΑ
_ Διεύθυνση: ΛΕΩΝ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ή ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ: διάσημος επιστήμονας
_ ΣΧΟΛΕΣ: Φιλοσοφίας, Γεωμετρίας, Αστρονομίας, Γραμματικής
_ Έντονη πνευματική δραστηριότητα προετοιμασία αναβίωσης αρχαίων γραμμάτων επί Κων/νου Ζ΄ Πορφυρογέννητου.
γ. Ενδιαφέρον για τους κλασικούς
_ 9ος - 11ος αι. ενδιαφέρον για τους κλασικούς
_ ΛΟΓΙΟΙ: συλλογή, μελέτη, αντιγραφή χειρογράφων αρχαίας γραμματείας
_ ΦΩΤΙΟΣ έργα: 1) "Μυριόβιβλος", 2) Λεξικό, 3) Ομιλίες, 4) θεολογικά έργα υπό την ηγεσία του έγινε ο εκχριστιανισμός των Σλάβων
δ. Αραβικοί πόλεμοι και επική ποίηση
_ Βυζαντινή επική ποίηση: απήχηση αγώνων κατά Αράβων
_ Ακριτικά τραγούδια: �� συντέθηκαν από ανώνυμους τραγουδοποιούς και εξυμνούσαν τα κατορθώματα των ακριτών
Τα σημαντικότερα: 1) το έπος του Διγενή Ακρίτα, 2) το άσμα του Αρμούρη
7ος έως μέσα 9ου αιώνα
Α Ρ Α Β Ε Σ
- επιθέσεις, εισβολές, λεηλασίες στις μικρασιατικές επαρχίες
- 838: Άλωση Αμορίου >
Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο
- Άμυνα
- ΘΕΟΦΙΛΟΣ: προσπάθεια γενικής συμμαχίας κατά του Ισλάμ, από χριστιανούς Ανατολής και Δύσης αποτυχία
- βυζαντινή αντεπίθεση:
- 859: βυζαντινός στρατός πέρασε τον Ευφράτη
- 863: " " νίκησε τον εμίρη της Μελιτηνής
_ Ακρίτες: στρατιώτες του Βυζαντίου που προστάτευαν τα ανατολικά σύνορα (άκραι)
_ Ανάπτυξη Νεοελληνικής Λογοτεχνίας:
α) δημώδης ή λαϊκότροπη
Τα σημαντικότερα δείγματά της:
τα ακριτικά τραγούδια που ψάλλονταν από περιπλανώμενους τραγουδιστές στις επαρχίες της Μ.Ασίας
β) Λόγια Γραμματεία
Τα έργα της δημιουργήθηκαν από τους λόγιους, δηλαδή τους μορφωμένους.
_ ΑΡΕΘΑΣ: επίσκοπος Καισαρείας, σπουδαίος λόγιος πληροφορίες για τα ηρωικά τραγούδια (ακριτικά)
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
842 - 867 Βασιλεία Μιχαήλ Γ΄ (δυναστεία Αμορίου)
867 - 1025 Μακεδονική Δυναστεία
855 - 866 Καίσαρ Βάρδας διεύθυνση κρατικών υποθέσεων
830 Πρόσκληση Λέοντος Φιλοσόφου στη Βαγδάτη από το χαλίφη Αλ Μαμούν - απόρριψη πρόσκλησης
829 - 842 Βασιλεία Θεόφιλου (δυναστεία Αμορίου)
838 Άλωση Αμορίου
859 - Αντεπίθεση βυζαντινού στρατού κατά Αράβων - διάβαση του Ευφράτη
863 Ήττα εμίρη Μελιτηνής από βυζαντινό στρατό
1. Για ποιους λόγους θεωρείται η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ η αρχή μιας Νέας Εποχής;
2. Τι γνωρίζετε για το συγγραφικό έργο του πατριάρχη Φωτίου;
3. Πώς αντέδρασαν οι Βυζαντινοί μετά την άλωση του Αμορίου από τους Άραβες;
4. Τι γνωρίζετε για τους ακρίτες και τα ακριτικά τραγούδια;
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς
και τους Βουλγάρους
α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών
_ Εκχριστιανισμός Σλάβων: γεγονός μέγιστης σημασίας για το Βυζάντιο
_ 862/3: ΡΑΣΤΙΣΛΑΒΟΣ: ζήτησε ιεραποστόλους για να διδάξουν το Χριστιανισμό στο λαό του.
η επιθυμία του: ήθελε να στηριχτεί στο Βυζάντιο
ο σκοπός του: να αποκρούσει τις απειλές των Γερμανών και των Βουλγάρων.
_ ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ και ΦΩΤΙΟΣ αντιλήφθηκαν τα οφέλη της πρότασης για το Βυζάντιο
επέκταση επιρροής και πνευματικής ακτινοβολίας στην κεντρική Ευρώπη.
_ Ανάθεση ιεραποστολής σε ΚΩΝ/ΝΟ (ΚΥΡΙΛΛΟ) και ΜΕΘΟΔΙΟ
_ 863: ΚΩΝ/ΝΟΣ και ΜΕΘΟΔΙΟΣ Μοραβία, επιτέλεση ιεραποστολής
_ ΚΩΝ/ΝΟΣ: επινόησε το σλαβικό αλφάβητο
μετέφρασε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία
β. Σημασία του εκχριστιανισμού
1. Η χρήση της σλαβικής: διευκόλυνε τους Μοραβούς να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη Λειτουργίαεξασφάλισε τεράστια επιτυχία στο ιεραποστολικό έργο
2. Οι δύο αδελφοί οργάνωσαν τη σλαβική εκκλησία (863 - 866)
3. " " " μύησαν τους Σλάβους στο πολιτιστικό σύστημα των Ελλήνων και
του Χριστιανισμού
4. Ο εκχριστιανισμός συνετέλεσε στην ενότητα των Σλάβων, γιατί ενίσχυσε την
κοινότητα της φυλής με την κοινότητα της πίστης.
γ) Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
_ Εκχριστιανισμός Βουλγάρων: σύγκρουση Βυζαντίου με πάπα
_ ΠΑΠΑΣ: επέκταση επιρροής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην άμεση γειτονιά
του Βυζαντίου
_ Βυζαντινός στρατός: υποχρέωσε το ΒΟΡΗ (ηγεμόνα των Βουλγάρων):
α) να δεχτεί το Χριστιανισμό από Κων/πολη
β) να βαπτιστεί ο ίδιος από τον Μιχαήλ (864)
Αργότερα:
_ ΒΟΡΗΣ: πρόσκληση πάπα
_ ΠΑΠΑΣ: επέμβαση στα ζητήματα της Βουλγαρικής Εκκλησίας
_ ΦΩΤΙΟΣ κατήγγειλε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη
σκοπός του: η υπεράσπιση: α) της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής Εκκλησίας και β) των ζωτικών συμφερόντων του βυζ. κράτους
_ ΣΥΝΟΔΟΣ 867: 1) αναθεμάτισε τον πάπα
2) απέρριψε το δόγμα filioque
3) καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία
_ ΣΥΝΟΔΟΣ 870: Αποφάσισε: η Βουλγαρική Εκκλησία να υπάγεται στο Πατριαρχείο Κων/πολης
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
863 Εκχριστιανισμός των Σλάβων
864 Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
867 Σύνοδος απόρριψη δόγματος filioque
870 Σύνοδος Η Εκκλησία της Βουλγαρίας υπάχθηκε οριστικά στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κων/πολης
1. Τι γνωρίζετε για τον εκχριστιανισμό των Μοραβών;
2. Τι γνωρίζετε για το ιεραποστολικό έργο του Κων/νου και του Μεθόδιου;
3. Ποια η σημασία του εκχριστιανισμού των Σλάβων;
5. Η βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση
της Αυτοκρατορίας
α. Αγώνες με τους Άραβες
_ Εποχή ΡΩΜΑΝΟΥ ΛΑΚΑΠΗΝΟΥ αντεπίθεση Βυζαντινών κατά Αράβων
_ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΡΚΟΥΑΣ κατάληψη Έδεσσας Συρίας
_ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ �� στρατηγοί - αυτοκράτορες
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΙΣΚΗΣ απώτερος σκοπός όλων των εκστρατειών τους:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ η ανάκτηση όλων των ρωμαϊκών επαρχιών της Εγγύς
Ανατολής
_ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ανάκτηση Κρήτης (961) και Κύπρου (965)
_ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΙΣΚΗΣ �� ανάκτηση Κιλικίας και τμημάτων Συρίας και Παλαιστίνης
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΣΥΜΕΩΝ ����εχθρικές σχέσεις Βυζαντινών - Βουλγάρων
_ ΣΥΜΕΩΝ: στόχος ����ίδρυση βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατορίας
ενέργεια ����Πολιορκία Κων/πολης
αποτέλεσμα ����ματαίωση σχεδίων λόγω θανάτου του
αυτοτιτλοφορήθηκε: "βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων"
_ ΠΕΤΡΟΣ (:διάδοχος Συμεών) συνθήκη ειρήνης με Βυζαντινούς
γάμος με ΜΑΡΙΑ (ανεψιά Ρωμ. Λακαπηνού)
_ ΣΑΜΟΥΗΛ ίδρυση νέου βουλγαρικού κράτους, με επίκεντρο περιοχή Αχρίδας
_ ΒΥΖΑΝΤΙΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ σύγκρουση με Βουλγάρους
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΣΥΜΕΩΝ ����εχθρικές σχέσεις Βυζαντινών - Βουλγάρων
_ ΣΥΜΕΩΝ: στόχος ����ίδρυση βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατορίας
ενέργεια ����Πολιορκία Κων/πολης
αποτέλεσμα ����ματαίωση σχεδίων λόγω θανάτου του
αυτοτιτλοφορήθηκε: "βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων"
_ ΠΕΤΡΟΣ (:διάδοχος Συμεών) συνθήκη ειρήνης με Βυζαντινούς
γάμος με ΜΑΡΙΑ (ανεψιά Ρωμ. Λακαπηνού)
_ ΣΑΜΟΥΗΛ ίδρυση νέου βουλγαρικού κράτους, με επίκεντρο περιοχή Αχρίδας
_ ΒΥΖΑΝΤΙΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ σύγκρουση με Βουλγάρους
Σύνορα Βυζαντίου προς βορρά Δούναβης ποταμός
γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
_ Κατακτήσεις, επεκτάσεις βυζαντινών συνόρων άνθηση οικονομίας
Αποτελέσματα:
1) Νέα εδάφη προστέθηκαν στο βυζαντινό κράτος.
2) Νέα έσοδα " " " "
3) Η διακοπή των αραβικών επιδρομών επέτρεψε την ειρηνική καλλιέργεια της
γης.
4) Πολλαπλασιάστηκε η παραγωγή.
5) Πολλαπλασιάστηκαν τα νομισματικά αποθέματα.
6) Τονώθηκε το εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο και η βιοτεχνία.
7) Βελτιώθηκε το επίπεδο ζωής.
8) Αυξήθηκε η αυτοπεποίθηση των Βυζαντινών.
9) Ενισχύθηκε το διεθνές κύρος της αυτοκρατορίας.
10) Αυξήθηκαν οι δυνατότητες ανάπτυξης του βυζαντινού πολιτισμού.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Ρωμανός Λακαπηνός (σελ. 41)
(870 - 948). Βυζαντινός αυτοκράτορας (920 - 944). Ανήκε στη Μακεδονική δυναστεία.
Στα χρόνια του εγκαινιάζεται η μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των Βυζαντινών κατά
των Αράβων. [Στο εσωτερικό άσκησε δίκαιη κοινωνική πολιτική προστατεύοντας τα
κατώτερα λαϊκά στρώματα.]
Ιωάννης Κουρκούας (σελ. 41)
(10ος αι.). Βυζαντινός στρατηγός, θριαμβευτής στις νικηφόρες εκστρατείες κατά των
997: μάχη Σπερχειού νίκη Βυζαντινών
1014: μάχη Κλειδίου νίκη Βυζαντινών
1018: οριστική υποταγή Βουλγαρίας στο Βυζάντιο
Οργάνωση σε 2 (δύο) "θέματα"
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
961 Ανάκτηση Κρήτης από Νικηφόρο Φωκά
965 Ανάκτηση Κύπρου από Νικηφόρο Φωκά
997 Μάχη Σπερχειού (Βυζαντινοί - Βούλγαροι ��νίκη Βυζαντινών)
1014 Μάχη Κλειδίου (Βυζαντινοί - Βούλγαροι ��νίκη Βυζαντινών)
1018 Πλήρης υποταγή Βουλγαρίας στο Βυζάντιο
1. Ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές της Μακεδονικής δυναστείας στον αγώνα κατά των
Αράβων και ποιες οι επιτυχίες τους ;
Στα χρόνια του αυτοκράτορα Ρωμανού Λακαπηνού (Μακεδονική δυναστεία) άρχισε η
μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των Βυζαντινών εναντίον των Αράβων, που στέφθηκε από
μεγάλη επιτυχία. Έγιναν πολλές και σκληρές εκστρατείες με επικεφαλής ικανότατους
στρατηγούς.
Αρχικά ο στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας κατέλαβε την Έδεσσα της Συρίας. Η επιτυχία
του αυτή προετοίμασε τις νίκες των επόμενων στρατηγών - αυτοκρατόρων: Νικηφόρου
Φωκά, Ιωάννη Τζιμισκή και Βασιλείου Β΄.
Οι τρεις αυτοί άνδρες είχαν ως απώτερο σκοπό τους την ανάκτηση όλων των παλαιών
ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς Ανατολής.
Ο Νικηφόρος Φωκάς ανέκτησε από τους Άραβες την Κρήτη (961) και την Κύπρο (965),
ενώ ο Ιωάννης Τζιμισκής την Κιλικία και τμήματα της Συρίας και της Παλαιστίνης.
2. Να περιγράψετε συνοπτικά τον αγώνα των Βυζαντινών εναντίον των Βουλγάρων.
Όταν ανέβηκε στο βουλγαρικό θρόνο ο Συμεών, οι σχέσεις με το Βυζάντιο έγιναν
εχθρικές. Ο Συμεών φιλοδοξούσε να δημιουργήσει μια βουλγαροβυζαντινή αυτοκρατορία
στην οποία να είναι ο ίδιος αυτοκράτορας, γι' αυτό πολιόρκησε την Κων/πολη, αλλά ο
θάνατος ματαίωσε τα σχέδιά του.
Μετά απ' αυτόν ανέβηκε στο θρόνο ο γιος του Πέτρος, ο οποίος δεν ακολούθησε την
επιθετική πολιτική του πατέρα του, αλλά αντίθετα συνήψε συνθήκη ειρήνης με τους
Βυζαντινούς που την επισφράγισε με το γάμο του με τη Μαρία, ανεψιά (ή εγγονή) του
Ρωμανού του Λακαπηνού.
Η κατάσταση όμως άλλαξε, όταν ανήλθε στο θρόνο ο τσάρος Σαμουήλ, ο οποίος έγινε
πολύ επικίνδυνος για την αυτοκρατορία. Ο αγώνας των Βυζαντινών εναντίον του ήταν
μακρός και δύσκολος και έγινε από τον Βασίλειο Β΄ που νίκησε τα βουλγαρικά στρατεύματα
στις μάχες του Σπερχειού το 997 και του Κλειδίου το 1014. Η Βουλγαρία υποτάχθηκε
πλήρως στο Βυζάντιο το 1018 και οργανώθηκε σε δύο "θέματα". ΄Ετσι τα σύνορα του
Βυζαντίου προς βορρά έφτασαν και πάλι στο Δούναβη.
3. Ποια ήταν τα οικονομικά αποτελέσματα των πολέμων;
Βυζάντιο
Το χριστιανικό κράτος της ελληνορωμαϊκής Ανατολής που αναδύθηκε μέσα από τους κόλπους του Ρωμαϊκού κράτους
Βυζάντιο – Βυζαντινοί μεταγενέστεροι όροι
Οι κάτοικοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αυτοπροσδιορίζονταν με ονομασίες που δήλωναν τη ρωμαϊκή προέλευση του κράτους:
Ρωμαίοι - Ρωμηοί
Ρωμανία - Πολιτεία - Κράτος Ρωμαίων
Aνατολικό Ρωμαϊκό Κράτος: μεταμορφώθηκε σε Βυζαντινό
– Οι κυριότεροι σταθμοί αυτής της πορείας ήταν:
1) Η εξίσωση των δικαιωμάτων των χριστιανών με τα δικαιώματα των άλλων θρησκευτικών ομάδων.
2) Η ίδρυση της Κων/πολης επί Κων/νου Α΄
3) Η ανάδειξη του Χριστιανισμού σε κρατική θρησκεία.
4) Η διαίρεση της αυτοκρατορίας επί Θεοδοσίου Α΄ (379 - 395)
4ος - 5ος αι.: Το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος:
1) απέκρουσε τους Γερμανούς
2) απέκτησε θρησκευτική ομοιογένεια
3) εξασφάλισε οικονομική σταθερότητα και
4) παρέμεινε μεγάλη διεθνής δύναμη ως τα μέσα του 6ου αιώνα.
6ος αι.: ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ (527 - 565):
1) ενίσχυσε την κεντρική εξουσία
2) επιδίωξε να ανασυστήσει τη Ρωμαϊκή Οικουμένη
3) κατέλυσε τα γερμανικά κράτη, αλλά
4) εξάντλησε το κράτος οικονομικά
τέλη 6ου αι.: πολύπλευρη κρίση στο Βυζάντιο
7ος αι.: μεταβολές και μεταρρυθμίσεις
7ος αι.: (Δυναστεία Ηρακλείου) μείωση βυζαντινής ισχύος, λόγω αραβικών επιθέσεων
Βαθμιαία μεταβολή φυσιογνωμίας του κράτους:
Ρωμαϊκό κράτος χριστιανική αυτοκρατορία ελληνικής Ανατολής, Βυζαντινό κράτος
4ος - 5ος αι.: Το Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος:
1) δέχθηκε τις εισβολές των "βαρβάρων" (:γερμανικά φύλα και Ούννοι)
2) δημιουργήθηκαν γερμανικά βασίλεια
3) οδηγήθηκε σε πτώση (τέλη 5ου αι.)
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
Κων/νος Α΄
_ Μέτρα ανόρθωσης του ρωμαϊκού κράτους:
_ ΄Ιδρυση νέου διοικητικού κέντρου (Κων/πολη)
_ Αναγνώριση δικαιώματος άσκησης χριστιανικής λατρείας.
_ Καθιέρωση διάκρισης πολιτικής από στρατιωτική εξουσία.
_ Κοπή και κυκλοφορία νέου νομίσματος (χρυσού).
α. ΄Ιδρυση της Κωνσταντινούπολης
_ νικά το Λικίνιο (αύγουστος ανατολ. Κράτους)
¬¬_324 μ.Χ.: ο Κων/νος Α΄ _ γίνεται μονοκράτορας
_ αποφασίζει την ίδρυση νέου διοικητικού κέντρου
_ Το νέο διοικητικό κέντρο (νέα πρωτεύουσα)
• ιδρύεται στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου
• έχει μοναδική γεωπολιτική θέση (σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη, Εύξεινο Πόντο και Μεσόγειο)
• έχει μεγάλη εμπορική σημασία
_ Λόγοι ίδρυσης νέου διοικητικού κέντρου
1. Ανατολή: ακμαίος πληθυσμός και οικονομία
2. Οι χριστιανοί: πολυπληθέστεροι στην Ανατολή
3. Μεγάλες πόλεις Ανατολής: θρησκευτικές συγκρούσεις
4. Από Βυζάντιο: ευκολότερη η απόκρουση των εχθρών: Γότθων (στο Δούναβη) και Περσών (στον Ευφράτη)
_ Φυσιογνωμία νέου διοικητικού κέντρου (Κων/πολης)
• Οικοδομήθηκε σύμφωνα με το ρυμοτομικό σχέδιο της Ρώμης.
• Νέα τείχη
• Επιβλητικές λεωφόροι
• Φόρουμ (πλατεία) Κων/νου
• Διακόσμηση με λαμπρά έργα τέχνης, όπως:
_το Ιερόν Παλάτιον
_το κτίριο της Συγκλήτου
_άλλα δημόσια κτίρια: εκκλησίες, λουτρά, δεξαμενές κ.ά.
• Βαθμιαία απόκτηση χαρακτηριστικών χριστιανικής πόλης.
• Ραγδαία πληθυσμιακή ανάπτυξη.
• 11 Μαίου 330: εγκαίνια Κων/πολης
β. θρησκευτική πολιτική
Κων/νος Α΄: ευνοϊκή πολιτική προς το Χριστιανισμό
312: Μετέφερε το Χριστόγραμμα από τα λάβαρα στο νόμισμα
313: Υπέγραψε με το Λικίνιο το διάταγμα των Μεδιολάνων
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
312 Νίκη του Κων/νου επί του Μαξεντίου
313 Διάταγμα των Μεδιολάνων
324Ο Κων/νος Α΄ νικά το Λικίνιο γίνεται μονοκράτορας και αποφασίζει την ίδρυση νέου διοικητικού κέντρου του ρωμαϊκού κράτους
325 Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (Νίκαια Βιθυνίας)
11 Μαΐου 330 Εγκαίνια Κων/πολης (ή Νέας Ρώμης
1. Ποια μέτρα πήρε ο αυτοκράτορας Κων/νος Α΄ για να ανορθώσει το κράτος;
2. Για ποιους λόγους ο Κων/νος Α΄ αποφάσισε να ιδρύσει νέο διοικητικό κέντρο;
3. Ποια πλεονεκτήματα παρουσίαζε το νέο διοικητικό κέντρο που ίδρυσε ο αυτοκράτορας Κων/νος Α΄;
4. Ποια ήταν η φυσιογνωμία του νέου διοικητικού κέντρου του ρωμαϊκού κράτους;
5. Ποια θρησκευτική πολιτική ακολούθησε ο Κων/νος Α΄ και γιατί;
6. Τι ήταν το διάταγμα των Μεδιολάνων και ποια η σημασία του;
7. Τι γνωρίζετε για την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο;
2. Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι.
α. Οικονομία και κοινωνικά προβλήματα
• Χαρακτηριστικά οικονομίας πρώιμου βυζαντινού κράτους:
_ Κύρια πηγή πλούτου: η γεωργία.
_ Παρεμβατική πολιτική κράτους (για καθορισμό οικονομικών εξελίξεων)
_ Συναλλαγές: με νόμισμα κυρίως (εκχρηματισμένη οικονομία) ανταλλαγές είδους με είδος: περιορισμένες
_ Πόλεις ανατολικού τμήματος βαρύνουσα οικονομική σημασία.
• Ύπαιθρος: μεγαλογαιοκτήμονες ή "δυνατοί": συγκέντρωση γης
μικροϊδιοκτήτες: εξαρτημένοι αγρότες (ή πάροικοι)
• Φόροι: έπλητταν κυρίως τους αγρότες
_ Οι αγρότες: πολλοί εγκαταλείπουν τη γη και: καταφεύγουν στις μονές καταφεύγουν στις πόλεις
Αποτέλεσμα: διόγκωση πληθυσμού πόλεων, φτώχεια, ταραχές.
Αντιμετώπιση: αρχές πόλεων: δωρεάν διανομή σιταριού οργάνωση θεαμάτων στον Ιππόδρομο
• Το εμπόριο: ανάπτυξη και αύξηση κερδών μακρινού εμπορίου (από Ανατολή)
β. το γερμανικό πρόβλημα
• 395 μ.Χ.: Θάνατος Θεοδοσίου Α΄ χωρισμός ρωμαϊκού κράτους σε: α) ανατολικό και β) δυτικό τμήμα
• 3ος - 5ος αι.: επιθέσεις γερμανικών φύλων (από Σκανδιναβία προς Ευρώπη) αντιμετώπιση γερμανικών επιθέσεων: διαφορετική σε κάθε τμήμα
• Ανατολικό τμήμα: οι αυτοκράτορες εξουδετέρωσαν τη γερμανική απειλή:
α) πείθοντας τους αρχηγούς τους να στραφούν στη Δύση ή
β) επιτρέποντάς τους να εγκατασταθούν ειρηνικά στα εδάφη τους σταδιακή αφομοίωση από ελληνορωμαϊκό πληθυσμό.
4ος - 5ος αι.
_ Ρωμαϊκή αυτοκρατορία : Κων/πολη
_ Οι αυτοκράτορες επιδιώκουν:
να τονώσουν την οικονομία
να λύσουν τα πολιτικά προβλήματα
• Θεοδόσιος Α΄ (379 - 395) ευνοϊκή πολιτική προς Γερμανούς (ανώτερες θέσεις στο στρατό και τη διοίκηση)
ΣΚΟΠΟΣ: η ενσωμάτωσή τους
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: κίνδυνος εκγερμανισμού του κράτους
ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ: οργάνωση αντιγερμανικού κόμματος
Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ: εξέγερση λαού Κων/πολης
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: εξόντωση Γότθων (400). Θάνατος Γαϊνά.
• Δυτικό τμήμα: υπέκυψε στα γερμανικά φύλα (λόγω πληθυσμιακής ερήμωσης και οικονομικής εξάντλησης)
• 476: Οδόακρος: υποχρέωσε σε παραίτηση τον τελευταίο αυτοκράτορα Ρώμης
• 493: Θευδέριχος: εναντίον Οδόακρου - εξουδετέρωση
• Ίδρυσε το Οστρογοτθικό βασίλειο (Ιταλία)
• αναγνώριζε θεωρητικά την επικυριαρχία του αυτοκρ. Κων/πολης αλλά
• στην πραγματικότητα ήταν πολιτικά ανεξάρτητος
γ. πολιτιστικές εξελίξεις
• 4ος αι.: Δυτικό τμήμα: Ρώμη: πνευματική υπολειτουργία Ανατολικό τμήμα: Κων/πολη: πολιτιστική εξέλιξη επιβάλλεται το ελληνικό στοιχείο και η ελληνιστική παράδοση
Πολιτιστικά γεγονότα:
α) ίδρυση Πανεπιστημίου Κων/πολης (με διάταγμα Θεοδοσίου Β΄)
β) έκδοση Θεοδοσιανού Κώδικα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
395 Χωρισμός Ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό τμήμα.
400 - Εξέγερση λαού Κων/πολης κατά Γότθων (: Γερμανών)
- Εξουδετέρωση Γότθων.
- θάνατος Γαϊνά.
476: Αναγκαστική παραίτηση του τελευταίου Ρωμαίου αυτοκράτορα (Ρωμύλου Αυγουστύλου) από τον Οδόακρο.
493: Ιδρυση Οστρογοτθικού βασιλείου (στην Ιταλία) με κέντρο τη Ραβέννα από τον Θευδέριχο.
425 ΄Ιδρυση Πανεπιστημίου Κων/πολης με διάταγμα του Θεοδοσίου Β΄
438 Δημοσίευση Θεοδοσιανού Κώδικα
1 Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της οικονομίας του πρώιμου βυζαντινού κράτους;
2 Ποια ήταν τα κοινωνικά προβλήματα του πρώιμου βυζαντινού κράτους;
3 Πώς αντιμετωπίστηκαν οι επιθέσεις των γερμανικών φύλων στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος;
4 Πώς αντιμετωπίστηκαν οι επιθέσεις των γερμανικών φύλων στο δυτικό ρωμαϊκό κράτος;
5 Ποια πολιτική ακολούθησε ο Θεοδόσιος Α΄ σχετικά με τους Γερμανούς και ποια ήταν τα αποτελέσματά της;
6 Ποιοι αντέδρασαν στην πολιτική του Θεοδοσίου Α΄ σχετικά με τους Γερμανούς, με ποιους τρόπους και ποια αποτελέσματα;
7 Πώς είχε διαμορφωθεί η πολιτιστική κατάσταση στο ρωμαϊκό κράτος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο;
8 Τι γνωρίζετε για το Πανεπιστήμιο της Κων/πολης;
9 Τι ήταν ο Θεοδοσιανός Κώδικας και ποια η σημασία του;
3. Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις
και την αρχαία θρησκεία
α. Ο αγώνας κατά των αιρέσεων
• Κυριότερες αιρέσεις:
Μονοφυσίτες: Καταπιεσμένοι από βυζαντινή κυβέρνηση---Αποδέχτηκαν την κυριαρχία των Αράβων
β. Μέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας
• Ιουλιανός: απόπειρα για αναβίωση αρχαίας θρησκείας-αποτυχία
• Θεοδόσιος Α΄: Μέτρα κατά της αρχαίας θρησκείας: έκλεισε ναούς και μαντεία
απαγόρευσε την τέλεση Ολυμπιακών αγώνων και Ελευσίνιων μυστηρίων
γ. Η σχέση Χριστιανισμού - Ελληνισμού. Από τη σύγκρουση στη σύνθεση
Τέλη 4ου - αρχές 5ου αι.: βιαιότητες φανατικών Χριστιανών
• καταστροφή αρχαίων μνημείων
• διώξεις και θανατώσεις οπαδών αρχ. θρησκείας
_ Μεγάλοι πατέρες: • Μέγας Βασίλειος, • Γρηγόριος Νύσσης,
• Γρηγόριος Ναζιανζηνός, • Ιωάννης Χρυσόστομος
• στράφηκαν κατά της αρχαίας θρησκείας
• αξιοποίησαν την αρχαία φιλοσοφία
• πρότειναν επιλεκτική αξιοποίηση των κλασικών κειμένων
• διευκόλυναν το διάλογο και τη σύνθεση Χριστιανισμού - Ελληνισμού.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
392
Έκδοση αυστηρού αυτοκρατορικού διατάγματος του Θεοδοσίου Α΄ για την αρχαία θρησκεία και τους οπαδούς της.
361 - 363
Προσπάθεια αυτοκράτορα Ιουλιανού για αναβίωση της αρχαίας θρησκείας.
392 - 393
Μέτρα Θεοδοσίου Α΄ σχετικά με την αρχαία θρησκεία, τα μαντεία, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
OIKOYMENIKEΣ ΣΥΝΟΔΟΙ
Α΄ Νίκαια Βιθυνίας 325 Καταδίκασε τον Αρειανισμό. Διατύπωσε τη διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων.
Β΄ Κων/πολη 381 Καταδίκασε τον Αρειανισμό.
Γ΄ ΄Εφεσος 431 Καταδίκασε το Νεστοριανισμό.
Δ΄ Χαλκηδόνα 451 Καταδίκασε το Μονοφυσιτισμό
1. Τι ήταν οι αιρέσεις και πως αντιμετωπίστηκαν από το κράτος και την Εκκλησία;
2. Τι γνωρίζετε για την αίρεση του Αρειανισμού;
3. Τι γνωρίζετε για την αίρεση του Μονοφυσιτισμού και ποιες συνέπειες είχε για το
βυζαντινό κράτος;
4. Πώς αντιμετωπίστηκε η αρχαία θρησκεία κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο ;
5. Ποια στάση απέναντι στον ελληνισμό υπέδειξαν οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας;
ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του
527 - 565: αυτοκρατορία Ιουστινιανού Α΄
α. Η πολιτική του _ ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία
β. Εσωτερική πολιτική
_ Κοινωνικός τομέας:
_ καταστολή Στάσης του Νίκα
_ ενίσχυση αυτοκρατορικής εξουσίας
_ περιορισμός δύναμης των δήμων
_ περιορισμός δύναμης μεγαλογαιοκτημόνων
_ προστασία ελεύθερων αγροτών
_ Θρησκευτικός τομέας:
Σκοποί: α) επιβολή Ορθοδοξίας σε όλη την αυτοκρατορία
β) εκχριστιανισμός γειτονικών λαών
Τρόποι: 1) καταδίωξη οπαδών αιρέσεων
2) καταδίωξη οπαδών αρχαίας θρησκείας
3) αναστολή λειτουργίας Νεοπλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών (529)
4) φροντίδα για διάδοση χριστιανισμού σε λαούς Καυκάσου και Ανατολικής Αφρικής.
Νομοθετικός τομέας:
-Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου
_ Ιουστινιάνειος Κώδικας
_ Πανδέκτης
_ Εισηγήσεις
_ Νεαρές
γ. Εξωτερική πολιτική
Στόχος: αποκατάσταση Ρωμαϊκής Οικουμένης
Τρόποι: 1) επεκτατικοί πόλεμοι και 2) αντιμετώπιση εισβολών
_ Πόλεμοι Ιουστινιανού:
_ α) στη Δύση:
1) κατά Βανδαλικού βασιλείου (Β. Αφρική) (533- 534) κατάκτηση
2) κατά Οστρογοτθικού βασιλείου (Ιταλία) (535 - 555) κατάκτηση
3) κατά Βησιγοτθικού βασιλείου (Ισπανία) ανάκτηση Ν. Α. παράκτιων περιοχών
_ β) στην Ανατολή:
Πέρσες: κατάληψη εκτεταμένων περιοχών
562: Υπογραφή συνθήκης (ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ - ΧΟΣΡΟΗΣ Α΄)
αποκατάσταση ισορροπίας στην περιοχή
_ γ) στα Βαλκάνια:
Σλάβοι και άλλοι λαοί: εισβολές στις ευρωπαϊκές επαρχίες αυτοκρατορίας
Ιουστινιανός:
• φρούρια και τείχη στη γραμμή Δούναβη και Χερσονήσου Αίμου
• διάθεση χρημάτων για εξαγορά ειρήνης
Αποτέλεσμα: αρνητικό
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
• Οικοδομικό πρόγραμμα: ιδιαίτερα φιλόδοξο
_ κατασκευή πολλών αμυντικών έργων
_ κατασκευή έργων κοινής ωφέλειας
_ κατασκευή ναών
_ κατασκευή Αγίας Σοφίας
• Αγία Σοφία: σύμβολο και πηγή έμπνευσης για τον Ελληνισμό
_ Χρόνος κατασκευής: 532 - 537
_ Αρχιτέκτονες: Ανθέμιος και Ισίδωρος
_ Ρυθμός: βασιλική μετά τρούλου
_ Το εντυπωσιακότερο στοιχείο της: ο τρούλος της.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
532 Στάση του Νίκα
529 Απαγόρευση λειτουργίας της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών από τον Ιουστινιανό.
529 – 534 ΄Εκδοση: Ιουστινιάνειου Κώδικα, Πανδέκτη και Εισηγήσεων (:Νομοθετικό έργο Ιουστινιανού).
μετά το 534 ΄Εκδοση "Νεαρών" (: νέων νόμων) στα ελληνικά. (:Νομοθετικό έργο Ιουστινιανού)
μετά το 534 Κατάλυση Βανδαλικού βασιλείου (Β. Αφρική, Σαρδηνία, Κορσική, Βαλεαρίδες νήσοι) από τον Ιουστινιανό.
535 – 555 Αγώνας Ιουστινιανού για κατάκτηση Οστρογοτθικού βασιλείου (Ιταλία).
554 Αγώνας Ιουστινιανού για κατάκτηση Βησιγοτθικού βασιλείου (Ισπανία). Κατέλαβε μόνο τις νοτιοανατολικές παραλιακές περιοχές.
562 Υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ιουστινιανού και Χοσρόη Α΄ για την εκτόνωση της επικίνδυνης κατάστασης στην Ανατολή.
532 - 537 Κτίσιμο της Αγίας Σοφίας.
1. Ποια ήταν τα σημαντικότερα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του Ιουστινιανού και πώς τα αντιμετώπισε;
2. Ποια θρησκευτική πολιτική ακολούθησε ο Ιουστινιανός;
3. Τι γνωρίζετε για το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;
4. Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού και πώς υλοποιήθηκε;
5. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού για το βυζαντινό κράτος;
6. Τι γνωρίζετε για το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610 - 717):
Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
α) Το Βυζάντιο σε κρίση
_ Τέλος 6ου - αρχές 7ου αι.: εσωτερική και εξωτερική κρίση Βυζαντίου
_ Εσωτερική κρίση:
_ Αίτια:
Λοιμοί, σεισμοί, κακές σοδειές, εισβολές εχθρών στα εδάφη της αυτοκρατορίας.
_ Αποτελέσματα:
1) εγκατάλειψη ή παρακμή πόλεων
2) μείωση πληθυσμού
3) υποχώρηση εμπορίου
4) υποχώρηση νομισματικής κυκλοφορίας οικονομική κρίση, κρίση στρατού
_ Εξωτερική κρίση: εισβολές Σλάβων, Αβάρων και Περσών
ανάγκη μεταρρύθμισης
β. Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
_ Ηράκλειος:
• αναδιοργάνωση στρατεύματος (με οικονομική βοήθεια Εκκλησίας)
• επιχείρηση εκστρατειών κατά Περσών (622 - 628)
• προσωπική ηγεσία επιχειρήσεων
_ Το κίνητρο: η αρπαγή του Τιμίου Σταυρού
_ Ο τρόπος: εξύψωση θρησκευτικού και πατριωτικού φρονήματος στρατιωτών
_ Τα γεγονότα:
α) νίκη εναντίον Περσών (μάχη στη Νινευί) (627)
β) νίκη εναντίον Σλάβων και Αβάρων (πολιορκία Κων/πολης)
_ Τα αποτελέσματα:
α) ανάκτηση όλων των βυζαντινών επαρχιών (Εγγύς Ανατολής)
β) Ανάκτηση Τιμίου Σταυρού - θριαμβευτική επιστροφή.
γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
_ 7ος αι.: αραβικές επιθέσεις - κατακτήσεις, εξάπλωση ανάγκη άμυνας.
_ Θέματα: διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό
_ Διάδοχοι Ηρακλείου: νέο διοικητικό σύστημα: θέματα (Μ. Ασία)
_ Θεματικός στρατός:
• αποτελείτο από ελεύθερους αγρότες
• αντικατέστησε τους παλαιούς μισθοφορικούς στρατούς
• αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού
• αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας
• συντηρούταν από τα στρατιωτόπια
• διοικούταν από το στρατηγό του θέματος
_ Τα στρατιωτόπια:
• ήταν κτήματα που παραχωρούσε το κράτος στους αγρότες - στρατιώτες
• προσκόμιζαν έσοδα, με τα οποία: α) συντηρούσαν τις οικογένειές τους
β) αγόραζαν τον οπλισμό
γ) κάλυππαν τα έξοδα των εκστρατειών
_ Ο στρατηγός:
Ασκούσε την ανώτατη εξουσία (στρατιωτική και πολιτική) του θέματος που διοικούσε.
_ Εξελληνισμός κρατικής διοίκησης (ολοκλήρωση)
• καθιέρωση ελληνικής ως επίσημης γλώσσας
• καθιέρωση ελληνικών τίτλων αντί ρωμαϊκών
• καθιέρωση τίτλου: "βασιλεύς, πιστός εν Χριστώ". (Ηράκλειος)
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
622 - 628 Εκστρατείες Ηρακλείου κατά Περσών.
627
• Μάχη στη Νινευί (κοντά στα Γαυγάμηλα) μεταξύ Βυζαντινών και Περσών.
• Νίκη Ηρακλείου.
• Ανάκτηση βυζαντινών επαρχιών Εγγύς Ανατολής.
626
• Πολιορκία Κων/πολης από Σλάβους και Αβάρους.
• Νίκη Βυζαντινών.
7ος αι.
• Καθιέρωση "θεμάτων" στη Μ. Ασία.
• Εξελληνισμός του κράτους
1. Ποια ήταν η εσωτερική κατάσταση του βυζαντινού κράτους όταν ανέλαβε ο Ηράκλειος την εξουσία;
2. Ποιοι λαοί απειλούσαν την αυτοκρατορία όταν ανέλαβε την εξουσία ο Ηράκλειος;
3. Γιατί οι εκστρατείες του Ηρακλείου κατά των Περσών προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα ιερού πολέμου και πώς φαίνεται αυτός ο χαρακτήρας;
4. Πολλοί παραλληλίζουν τον Ηράκλειο με τον Μ. Αλέξανδρο. Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί αυτός ο παραλληλισμός;
5. Τι ήταν τα "θέματα" και για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν;
6. Τι ήταν ο "θεματικός" στρατός και πώς διοικούνταν;
7. Ποια γεγονότα συνετέλεσαν στην ολοκλήρωση του εξελληνισμού του κράτους τον 7ο αιώνα;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ι. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
ΑΒΑΡΟΙ: λαός ουννικής καταγωγής
ίδρυσαν πανίσχυρη αυτοκρατορία στην Κεντρική Ευρώπη (6ος αι.)
επιθέσεις μαζί με Σλάβους στα βαλκανικά εδάφη βυζ. Αυτοκρατ.
_ ΑΒΑΡΟΙ και ΣΛΑΒΟΙ: πολιορκίες Θεσσαλονίκης αναποτελεσματικές
_ ΣΛΑΒΟΙ: νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση (ινδοευρωπαίοι)
εγκαθίστανται βόρεια του Δούναβη
επιτίθενται εναντίον του Βυζαντίου
αρχές 7ου αι.: σκλαβηνίες (αυτόνομες πολιτικά νησίδες σλαβικού πληθυσμού
ανάμεσα στους ΄Ελληνες της ηπειρωτ. Ελλάδας)
_ οι πληθυσμοί των σκλαβηνιών:
αρχικά: επιθέσεις και λεηλασίες
προβλήματα επικοινωνίας Κων/πολης με Θεσ/νίκη και ευρωπ. επαρχίες
αργότερα: ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με ΄Ελληνες--επιρροή από ελληνικό πολιτισμό
_ 9ος - 10ος αι.: βυζαντινή κυβέρνηση ρεαλιστική πολιτική προς Σλάβους
Αποτέλεσμα: ομαλή ένταξη Σλάβων κεντρ. και νότιων περιοχών Βαλκανίων στο Βυζάντιο
_ Εξελληνισμός Σλάβων σε 3 στάδια:
1. υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο
2. εκχριστιανίστηκαν
3. αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
6ος αι. Εγκατάσταση Σλάβων στα βόρεια του Δούναβη
τέλη 6ου αι. Ίδρυση αυτοκρατορίας Αβάρων στην κεντρική Ευρώπη
τέλη 6ου - αρχές 7ου Οι Σλάβοι υπό την επιρροή των Αβάρων
αρχές 7ου αι. Δημιουργία σκλαβηνιών στην ηπειρωτική Ελλάδα Επιθέσεις - προβλήματα προς Βυζαντινούς
7ος αι. Εξάντληση Αβάρων - απόσυρση στην Κεντρική Ευρώπη
τέλη 7ου - τέλη 9ου Ανάπτυξη σχέσεων (οικονομικών - κοινωνικών) μεταξύ Σλάβων και Ελλήνων
9ος -10ος Εξελληνισμός - εκχριστιανισμός Σλάβων. Αφομοίωση (κοινωνική και εθνολογική) από Ελληνισμό
1. Τι γνωρίζετε για τη δράση των Αβάρων τον 6ο αι. ;
2. Τι ήταν οι "σκλαβηνίες" και ποια η σχέση τους με το Βυζάντιο;
3. Ποια πολιτική ακολούθησε η βυζαντινή κυβέρνηση σχετικά με τους Σλάβους και ποια ήταν τα αποτελέσματά της;
2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
α. Ίδρυση βουλγαρικού κράτους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ: φύλο ασιατικής καταγωγής με καλή στρατιωτική οργάνωση
(εμφανίζονται στην ιστορία στα τέλη του 5ου αι.)
_ τέλη 7ου αι.: επιθέσεις προς βυζαντινή αυτοκρατορία
_ 680: νίκη επί βυζαντινών στρατευμάτων
κατάληψη περιοχής μεταξύ Δούναβη - Αίμου (από Βουλγάρους)
ίδρυση βουλγαρικού κράτους
Υπογραφή συνθήκης ειρήνης με τους Βυζαντινούς
_ Η συνθήκη ειρήνης (680):
• ΥΠΟΓΡΑΨΑΝΤΕΣ: Κων/νος Δ΄ Πωγωνάτος (Βυζ.) - Ασπαρούχ (Βουλγ.)
• ΟΡΟΣ: καταβολή ετήσιου φόρου στους Βουλγάρους
• ΣΗΜΑΣΙΑ: έμμεση αναγνώριση του νέου βουλγαρικού κράτους.
_ Περιοχές εποικισμού Βουλγάρων: πολλοί σλαβικοί πληθυσμοί.
• ΣΚΟΠΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ: η υπόταξη των σλαβικών πληθυσμών
• ΤΡΟΠΟΣ: επιθέσεις, συγκρούσεις
• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: δημιουργία βουλγαρικού έθνους (εθνογένεση Βουλγάρων)
_ Το βουλγαρικό έθνος: συγκροτεί το βουλγαρικό κράτος
_ Το βουλγαρικό κράτος αποτελείται από Σλάβους και Βουλγάρους
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
_ Οι Βούλγαροι: ήταν ολιγάριθμοι
υπερείχαν πολιτικά και στρατιωτικά
έδωσαν το όνομα και την οργάνωση του κράτους
_ Οι Σλάβοι: ήταν πολυάριθμοι
συγκρότησαν τη λαϊκή βάση
έδωσαν τη γλώσσα (Σλαβική)
αφομοίωσαν εθνολογικά τους Βουλγάρους
β. Σχέσεις με το Βυζάντιο
_ Βυζαντινοβουλγαρικές σχέσεις: εχθρικές
μακροχρόνιοι πόλεμοι
συνεργασίας εμπορικές συναλλαγές
_ Χάνοι (: ηγεμόνες Βουλγάρων) υιοθέτησαν την ελληνική ως επίσημη γλώσσα τους
_ 864: οι Βούλγαροι εκχριστιανίστηκαν
_ Εκχριστιανισμός --- νέες προοπτικές στις σχέσεις Βουλγάρων με Βυζάντιο.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
τέλη 7ου αι. Οι Βούλγαροι επιτίθενται στο Βυζάντιο
680
- νίκη Βουλγάρων επί βυζαντινών στρατευμάτων
- κατάληψη περιοχής μεταξύ Δούναβη και Αίμου
- ίδρυση βουλγαρικού κράτους
- υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Βυζαντινών (Κων/νος Δ΄ Πωγωνάτος) και Βουλγάρων (Ασπαρούχ)
864 Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
1. Πότε και πώς δημιουργήθηκε το βουλγαρικό κράτος;
2. Τι είδους σχέσεις αναπτύχθηκαν μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων;
ΙΙ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Η εξάπλωση των Αράβων
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
α. Η ίδρυση και οι αρχές του Ισλάμ
_ ΑΡΑΒΕΣ: εξάπλωση γεγονός παγκόσμιας σημασίας
ΑΙΤΙΟ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ: η μεταστροφή στο ΙΣΛΑΜ
_ ΙΣΛΑΜ: μονοθεϊστική θρησκεία
_ ΜΩΑΜΕΘ: Ιδρυτής του Ισλάμ
ταξίδευε στις χώρες της Εγγύς Ανατολής
γνώρισε το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό
διακήρυξε τις αρχές της νέας θρησκείας (Ισλάμ)
διώχτηκε από την πατρίδα του Μέκκα (622)
κατέφυγε στη Μεδίνα
απέκτησε οπαδούς
• 622: Εγίρα (= αποδημία) αφετηρία χρονολογικού συστήματος Αράβων
• 622 - 632: διάδοση Ισλαμισμού σε όλη την Αραβία
• Κοράνι: ιερό βιβλίο του Ισλάμ
"ιερός πόλεμος" (τζιχάντ) για διάδοση του Ισλάμ
"μάρτυρες της πίστης" Παράδεισος
β. Η επέκταση - Παράγοντες και συνέπειες
• 632: θάνατος Μωάμεθ
• Χαλίφης: τοποτηρητής και διάδοχος του Μωάμεθ - ηγέτης των Ισλαμιστών
• 634: εξόρμηση Ισλαμιστών από την Αραβική Χερσόνησο - κατακτήσεις
• 636: Γιαρμούκ: μάχη (Άραβες - Βυζαντινοί) - ήττα βυζαντινού στρατού
ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ
Χ Ε Ρ Σ Α Ι Ε Σ
Παλαιστίνη
Συρία
Αίγυπτος
Φοινίκη 7ος αι.
Μεσοποταμία
Περσία
Οροσειρά Ταύρου αραβοβυζαντινά σύνορα
Δ Υ Σ Η
Β. Αφρική – Καρχηδόνα (τέλη 7ου )
Γιβραλτάρ – Ισπανία (αρχές 8ου )
732: Πουατιέ Γαλλίας αναχαίτιση (Κάρολος Μαρτέλος)
Θ Α Λ Α Σ Σ Ι Ε Σ
Η Ναυπήγηση στόλου
Κύπρος
Ρόδος
Κως 7ος αι.
Χίος
Κύζικος
2 πολιορκίες Κων/πολης ήττες Αράβων
Κρήτη
Σικελία 9ος αι.
α΄ πολιορκία Κων/πολης: 674 - 678
β΄ πολιορκία Κων/πολης: 717 - 718
• Παράγοντες νίκης Βυζαντινών:
α) τα ισχυρά τείχη, β) το υγρόν πυρ
• Παράγοντες αραβικών κατακτήσεων:
1) η εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από τις μεταξύ τους συγκρούσεις
2) η έντονη αντίθεση μεταξύ κέντρου και ανατολικών επαρχιών (Μονοφυσίτες)
3) το θρησκευτικό πάθος
• Συνέπειες αραβικών κατακτήσεων:
1) Η διάσπαση του μεσογειακού κόσμου (χριστιανικός - Ισλαμικός)
2) Η εδαφική συρρίκνωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας
3)Η απώλεια σημαντικών αστικών κέντρων και η ερήμωση πολλών περιοχών της αυτοκρατορίας
4) Η μείωση της αγροτικής παραγωγής του Βυζαντίου
5) Ο περιορισμός του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου του Βυζαντίου
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
622 Έτος Εγίρας (=αποδημίας) του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα.
Αφετηρία χρονολογικού συστήματος των Αράβων.
622 - 632 Διάδοση Ισλαμισμού σε όλη την Αραβία.
636 Μάχη του Γιαρμούκ - ήττα του βυζαντινού στρατού από τους Άραβες
732 Μάχη στο Πουατιέ της Γαλλίας - νίκη του Κάρολου Μαρτέλου επί των Αράβων - ανακοπή της επέκτασής τους
674 – 678 α΄ πολιορκία Κων/πολης από Άραβες - νίκη Βυζαντινών (ισχυρά τείχη - υγρόν πυρ)
717 – 718 β΄ πολιορκία Κων/πολης από Άραβες - νίκη Βυζαντινών (ισχυρά τείχη - υγρόν πυρ)
1. Πότε εμφανίστηκε το Ισλάμ, ποιος ήταν ο ιδρυτής του και πώς επικράτησε;
2. Τι ήταν το "Κοράνι" και τι όριζε;
3. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι παράγοντες των αραβικών κατακτήσεων;
4. Ποιες ήταν οι συνέπειες των αραβικών κατακτήσεων;
5. Πότε και πώς σταμάτησαν οι αραβικές κατακτήσεις στην Ευρώπη;
6. Τι γνωρίζετε για τις πολιορκίες της Κων/πολης από τους Άραβες;
2. Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ
α. Η ανάπτυξη του εμπορίου
• μέσα 8ου αι.:
Άραβες + Εβραίοι διεθνές εμπόριο (μεταπράτες διεθνούς εμπορίου)
_ Παράγοντες που ευνόησαν τις εμπορικές δραστηριότητες:
α) η εξαίρετη γεωγραφική θέση του Χαλιφάτου (μεταξύ Ανατολής και Δύσης)
β) η εκμετάλλευση ορυχείων χρυσού και αργύρου Δυτ. Αφρικής και Σαχάρας.
• Μέσα του 9ου αι.: Ίδρυση αραβικών αποικιών:
ακτές Ινδιών, Ν. Α. Ασίας, Κίνας
_ Μεταφορά (μέσω Ιράκ) μπαχαρικών και ειδών πολυτελείας προς: αραβικές και βυζαντινές αγορές
• 10ος αι.: Αίγυπτος: Δυναστεία Φατιμιδών:
ευνόησε τις εμπορικές σχέσεις με τις Ινδίες μέσω Ερυθράς θάλασσας.
_ Καινοτομίες εμπόρων Ισλάμ:
- συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες
- επινόησαν τις εμπορικές επιταγές (τσεκ)
- ανέπτυξαν το πιστωτικό σύστημα (αργυραμοιβοί - τραπεζίτες)
Αποτέλεσμα : διευκόλυνση των συναλλαγών
β. Γράμματα, Επιστήμη και Τέχνες
• Άραβες: ανάπτυξη γραμμάτων, επιστημών και Τεχνών
• Γράμματα, επιστήμες μεγάλη ανάπτυξη
- βιβλιοθήκες (Κόρδοβα, Βαγδάτη)
- πανεπιστήμια (Κόρδοβα, Βαγδάτη)
- διάδοση αραβικής λογοτεχνίας
- μεταφράσεις έργων Ινδών, Περσών και Ελλήνων (κυρίως φιλοσοφικών)
• Τέχνη ανεικονική τεχνοτροπία
- τεμένη (τζαμιά) (σπουδαιότερα: Κόρδοβας και Δαμασκού)
- έργα μικροτεχνίας
γ. Επίδραση του αραβικού πολιτισμού
_ Επίδραση αραβικού πολιτισμού στη Δύση:
• Επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων:
- Μαθηματικά ινδική αρίθμηση
- Γεωγραφία μακρινά ταξίδια
- Αστρονομία υπολογισμός τροχιάς ήλιου και πλανητών
- Χημεία ανακάλυψη θειϊκού οξέος και οινοπνεύματος
- Ιατρική καθιέρωση νέων φαρμάκων - πολύπλοκες εγχειρήσεις
• Εισαγωγές στο Βυζάντιο και στη Δύση:
- Χαρτί (κινέζικη εφεύρεση)
- Πολλές αγροτικές καλλιέργειες
• Καινοτομίες στο εμπόριο.
1. Σε ποιο είδος εμπορίου επιδόθηκαν κυρίως οι Άραβες και γιατί;
2. Τι είδους αποικίες ίδρυσαν οι Άραβες, πού και με ποιο αποτέλεσμα;
3. Ποιες καινοτομίες υιοθέτησαν οι Άραβες έμποροι;
4. Πώς πιστοποιείται ο μεγάλος ζήλος των Αράβων για τα γράμματα ;
5. Τι γνωρίζετε για την τέχνη των Αράβων;
6. Ποιους επιστημονικούς τομείς ανέπτυξαν κυρίως οι Άραβες;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
(717 -1025 )
Ι. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής
βυζαντινής αυτοκρατορίας
α. Παγίωση και επέκταση των αλλαγών
• ΙΣΑΥΡΙΚΗ ή ΣΥΡΙΑΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ (717 - 802)
• ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΑΜΟΡΙΟΥ (802 - 867)
παγίωση αλλαγών 7ου αι.
_σταθερά γνωρίσματα
βυζαντινού κράτους
Διαμόρφωση μεσαιωνικού ελληνικού βυζαντινού κράτους
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:
1) σταθεροποίηση συνόρων Βυζαντίου - Χαλιφάτου_
- έως παρυφές (= όρια, άκρα) της Μ. Ασίας (στεριά)
- κατά μήκος γραμμής: Κιλικία - Κύπρος - Κρήτη (θάλασσα)
2) αντεπίθεση Βυζαντινών στη Μ.Ασία (μέσα 9ου αι.)
3) επιτυχής αντιμετώπιση των Βουλγάρων στα Βαλκάνια από τους Βυζαντινούς
4) αρχή αφομοίωσης των σλαβικών πληθυσμών.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:
1) Ενισχύθηκε ο ελληνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας
-περιορίστηκε η χρήση της λατινικής γλώσσας
2) Οργανώθηκε η κεντρική διοίκηση με διάφορες υπηρεσίες
-σημαντικότερη: η αρμόδια για την εξωτερική πολιτική του κράτους
3) Οργανώθηκε περαιτέρω η περιφερειακή διοίκηση:
α) Γενικεύτηκαν τα "θέματα" (με διχοτόμηση των παλιών μεγάλων στη Μ. Ασία και
δημιουργία νέων στα Βαλκάνια)
β) Οι στρατηγοί - διοικητές θεμάτων:
- απέκτησαν μεγάλη δύναμη
- συχνά γίνονταν επικίνδυνοι για την κεντρική εξουσία και
οργάνωναν εξεγέρσεις
- αντιμετωπίζονταν από την κεντρική εξουσία.
γ) "θεματικός στρατός": _ από στρατιώτες - αγρότες
_ είχαν δικά τους κτήματα (στρατιωτόπια)
_ _υποχρεούνταν να παράσχουν υπηρεσία σε
περίπτωση κινδύνου
Αποτελέσματα ανάπτυξης "θεματικών" στρατών:
1) περιορισμός μισθοφόρων
2) ανάπτυξη μικρής και μεσαίας αγροτικής ιδιοκτησίας στη βυζαντινή ύπαιθρο
β. Ανάκαμψη της οικονομίας
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ (741 - 775, Δυναστεία Ισαύρων)
��
• Οικονομική ανάκαμψη
ενδείξεις:
– αυξήθηκε ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας από τον 8ο προς τον 9ο αι.
– ξεπεράστηκε η κρίση στην οικονομία
– αυξήθηκαν τα κρατικά έσοδα
– αναζωογονήθηκαν το εμπόριο και η βιοτεχνία
– ο χαρακτήρας της οικονομίας παρέμεινε κυρίως αγροτικός
9ος αι.: ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ Α΄ (802 - 811, Δυναστεία Αμορίου)
• "κακώσεις": δημοσιονομικά μέτρα για:
α) ανάκαμψη του εμπορίου
β) αύξηση των εσόδων του κράτους
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
717 - 802 Ισαυρική ή Συριακή δυναστεία
802 - 867 Δυναστεία Αμορίου
μέσα 9ου αι. Αντεπίθεση Βυζαντινών κατά Αράβων στη Μ. Ασία.
741 - 775 Αυτοκρατορία Κων/νου Ε΄ ΄Ισαυρου
802 - 811 Αυτοκρατορία Νικηφόρου Α΄ (δυναστεία Αμορίου)
8ος - 9ος αι. Ανάκαμψη οικονομίας Βυζαντίου - αύξηση πληθυσμού
1. Ποιες εξελίξεις σημειώθηκαν στην εξωτερική πολιτική κατά το διάστημα της
Ισαυρικής δυναστείας και της δυναστείας του Αμορίου ;
2. Ποιες αλλαγές συντελέστηκαν στην εσωτερική πολιτική κατά το ίδιο διάστημα;
3. Ποιες εξελίξεις σημειώθηκαν στην περιφερειακή διοίκηση της βυζαντινής
αυτοκρατορίας κατά τον 8ο και 9ο αι.
4. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της ανάπτυξης των θεματικών στρατών;
5. Ποια ήταν η κατάσταση στην οικονομία της βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά τον 8ο
και 9ο αι.;
6. Τι ήταν οι "κακώσεις"΄, από ποιον και γιατί επιβλήθηκαν;
2.Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
α. Ορισμός
• Αρχές 8ου - μέσα 9ου αι. _
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ
• Ορισμός: πνευματική και πολιτική διαμάχη που συγκλόνισε το Βυζάντιο για ένα
περίπου αιώνα και αφορούσε το ζήτημα της λατρείας των εικόνων.
β. Πρωτεργάτες και παράγοντες
• ΛΕΩΝ Γ΄ ΙΣΑΥΡΟΣ (717 - 741)
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ ΙΣΑΥΡΟΣ (741 - 775)
Παράγοντες (που ευνόησαν την Εικονομαχία)
1) Οι ανεικονικές αντιλήψεις των κατοίκων των ανατολικών επαρχιών
2) Οι δεισιδαιμονίες και οι υπερβολές σχετικά με τη λατρεία των εικόνων
3) Η επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών και των μονών.
4) Η ιδέα ότι οι ήττες των βυζαντινών στρατευμάτων οφείλονταν στη θεϊκή οργή για
ό,τι συνέβαινε στο χώρο της λατρείας.
γ. Φάσεις
Α΄ φάση: (726 - 787)
– ΛΕΩΝ Γ΄ απομάκρυνση εικόνας Χριστού από Χαλκή Πύλη Πόλης
– διαμαρτυρίες λαού πρωτεύουσας
– 730: ΛΕΩΝ Γ΄ αυτοκρατορικό διάταγμα κατά λατρείας εικόνων
– τιμωρίες κατά εικονοφίλων: εξορίες, φυλακίσεις, δημεύσεις περιουσιών
ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ θεολόγος, θεωρητικός υποστηρικτής εικονολατρών
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε΄ σκληρά μέτρα κατά εικονολατρών:
– εκστρατεία τρομοκράτησης μοναχών
– καταστροφή μονών (προπύργια εικονολατρίας)
ΕΙΡΗΝΗ ΑΘΗΝΑΙΑ Ζ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ (787)
– τερμάτισε την α΄ φάση Εικονομαχίας
– αποκατέστησε τις εικόνες τιμητική προσκύνηση
Β΄ φάση (815 - 843)
– ΛΕΩΝ Ε΄ ΑΡΜΕΝΙΟΣ έναρξη
– Επιχείρημα: οι ήττες των βυζαντινών στρατευμάτων οφείλονται στην εικονολατρία
843: ΘΕΟΔΩΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ (ΚΩΝ/ΠΟΛΗΣ)
– τερματισμός β΄ φάσης Εικονομαχίας
– Οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση εικόνων
δ. Σημασία της ήττας των εικονοκλαστών
– Η αποκατάσταση των εικόνων _ νίκη της ελληνικής πνευματικής παράδοσης
– Η αναστήλωση:
1) τερμάτισε τις θρησκευτικές έριδες μεταξύ των πιστών
2) εγκαινίασε μία περίοδο γόνιμης συνεργασίας Εκκλησίας - Κράτους
3) πολλαπλασιάστηκαν και πλούτισαν τα μοναστήρια
4) περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων
ε. Συνέπειες της εικονομαχίας
– Η Εικονομαχία:
1) δίχασε το βυζαντινό λαό
2) είχε ολέθριες συνέπειες: α) στην εξωτερική πολιτική
β) στον πολιτισμό
α) Στην εξωτερική πολιτική:
– διακόπηκαν οι σχέσεις με την Εκκλησία της Ρώμης (Αναζήτησε υποστήριξη από το
Φραγκικό κράτος)
β) Στον πολιτισμό:
Κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας:
1) απαγορεύτηκε η παράσταση θείων προσώπων στους τοίχους των ναών
2) απαγορεύτηκε η ανάρτηση εικόνων
3) καταστράφηκαν πολλά έργα τέχνης
4) άλλαξε η διακόσμηση των ναών: φυτά, ζώα, στυλιζαρισμένα μοτίβα
5) καταστράφηκαν πολλά σημαντικά κείμενα εικονομάχων
6) υποχώρησε η ενασχόληση με τα γράμματα
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
726 - 843 Εικονομαχία
726 - 787 Α΄ φάση Εικονομαχίας
815 - 843 Β΄ φάση Εικονομαχίας
730 Αυτοκρατορικό διάταγμα Λέοντος Γ΄ Ισαύρου κατά λατρείας εικόνων.
787 Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος αποκατάσταση εικόνων (σύγκληση από αυτοκράτειρα: Ειρήνη Αθηναία)
843 Οικουμενική Σύνοδος Κων/πολης οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων. (σύγκληση από αυτοκράτειρα: Θεοδώρα)
1. Τι ήταν η Εικονομαχία και ποιοι οι πρωτεργάτες της;
2. Να αναφέρετε τις φάσεις της Εικονομαχίας, τους πρωταγωνιστές και το τέλος της
καθεμιάς.
3. Ποια είναι η σημασία της αποκατάστασης και αναστήλωσης των εικόνων;
3. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής
α. Έναρξη της Νέας Εποχής
_ 842 - 867: ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ ανάπτυξη δύναμης Βυζαντίου
_ 843: Οριστική αναστήλωση των εικόνων
Αποτελέσματα:
1) η βυζαντινή κυβέρνηση ασχολήθηκε με την άμυνα κατά Αράβων
2)τα έργα του πολιτισμού
_ 855 - 866: Καίσαρ ΒΑΡΔΑΣ διεύθυνση κρατικών υποθέσεων
β. Ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας
_ Ίδρυση ΣΧΟΛΗΣ ΜΑΓΝΑΥΡΑΣ με πρωτοβουλία ΒΑΡΔΑ
_ Διεύθυνση: ΛΕΩΝ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ή ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ: διάσημος επιστήμονας
_ ΣΧΟΛΕΣ: Φιλοσοφίας, Γεωμετρίας, Αστρονομίας, Γραμματικής
_ Έντονη πνευματική δραστηριότητα προετοιμασία αναβίωσης αρχαίων γραμμάτων επί Κων/νου Ζ΄ Πορφυρογέννητου.
γ. Ενδιαφέρον για τους κλασικούς
_ 9ος - 11ος αι. ενδιαφέρον για τους κλασικούς
_ ΛΟΓΙΟΙ: συλλογή, μελέτη, αντιγραφή χειρογράφων αρχαίας γραμματείας
_ ΦΩΤΙΟΣ έργα: 1) "Μυριόβιβλος", 2) Λεξικό, 3) Ομιλίες, 4) θεολογικά έργα υπό την ηγεσία του έγινε ο εκχριστιανισμός των Σλάβων
δ. Αραβικοί πόλεμοι και επική ποίηση
_ Βυζαντινή επική ποίηση: απήχηση αγώνων κατά Αράβων
_ Ακριτικά τραγούδια: �� συντέθηκαν από ανώνυμους τραγουδοποιούς και εξυμνούσαν τα κατορθώματα των ακριτών
Τα σημαντικότερα: 1) το έπος του Διγενή Ακρίτα, 2) το άσμα του Αρμούρη
7ος έως μέσα 9ου αιώνα
Α Ρ Α Β Ε Σ
- επιθέσεις, εισβολές, λεηλασίες στις μικρασιατικές επαρχίες
- 838: Άλωση Αμορίου >
Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ο
- Άμυνα
- ΘΕΟΦΙΛΟΣ: προσπάθεια γενικής συμμαχίας κατά του Ισλάμ, από χριστιανούς Ανατολής και Δύσης αποτυχία
- βυζαντινή αντεπίθεση:
- 859: βυζαντινός στρατός πέρασε τον Ευφράτη
- 863: " " νίκησε τον εμίρη της Μελιτηνής
_ Ακρίτες: στρατιώτες του Βυζαντίου που προστάτευαν τα ανατολικά σύνορα (άκραι)
_ Ανάπτυξη Νεοελληνικής Λογοτεχνίας:
α) δημώδης ή λαϊκότροπη
Τα σημαντικότερα δείγματά της:
τα ακριτικά τραγούδια που ψάλλονταν από περιπλανώμενους τραγουδιστές στις επαρχίες της Μ.Ασίας
β) Λόγια Γραμματεία
Τα έργα της δημιουργήθηκαν από τους λόγιους, δηλαδή τους μορφωμένους.
_ ΑΡΕΘΑΣ: επίσκοπος Καισαρείας, σπουδαίος λόγιος πληροφορίες για τα ηρωικά τραγούδια (ακριτικά)
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
842 - 867 Βασιλεία Μιχαήλ Γ΄ (δυναστεία Αμορίου)
867 - 1025 Μακεδονική Δυναστεία
855 - 866 Καίσαρ Βάρδας διεύθυνση κρατικών υποθέσεων
830 Πρόσκληση Λέοντος Φιλοσόφου στη Βαγδάτη από το χαλίφη Αλ Μαμούν - απόρριψη πρόσκλησης
829 - 842 Βασιλεία Θεόφιλου (δυναστεία Αμορίου)
838 Άλωση Αμορίου
859 - Αντεπίθεση βυζαντινού στρατού κατά Αράβων - διάβαση του Ευφράτη
863 Ήττα εμίρη Μελιτηνής από βυζαντινό στρατό
1. Για ποιους λόγους θεωρείται η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ η αρχή μιας Νέας Εποχής;
2. Τι γνωρίζετε για το συγγραφικό έργο του πατριάρχη Φωτίου;
3. Πώς αντέδρασαν οι Βυζαντινοί μετά την άλωση του Αμορίου από τους Άραβες;
4. Τι γνωρίζετε για τους ακρίτες και τα ακριτικά τραγούδια;
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς
και τους Βουλγάρους
α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών
_ Εκχριστιανισμός Σλάβων: γεγονός μέγιστης σημασίας για το Βυζάντιο
_ 862/3: ΡΑΣΤΙΣΛΑΒΟΣ: ζήτησε ιεραποστόλους για να διδάξουν το Χριστιανισμό στο λαό του.
η επιθυμία του: ήθελε να στηριχτεί στο Βυζάντιο
ο σκοπός του: να αποκρούσει τις απειλές των Γερμανών και των Βουλγάρων.
_ ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ και ΦΩΤΙΟΣ αντιλήφθηκαν τα οφέλη της πρότασης για το Βυζάντιο
επέκταση επιρροής και πνευματικής ακτινοβολίας στην κεντρική Ευρώπη.
_ Ανάθεση ιεραποστολής σε ΚΩΝ/ΝΟ (ΚΥΡΙΛΛΟ) και ΜΕΘΟΔΙΟ
_ 863: ΚΩΝ/ΝΟΣ και ΜΕΘΟΔΙΟΣ Μοραβία, επιτέλεση ιεραποστολής
_ ΚΩΝ/ΝΟΣ: επινόησε το σλαβικό αλφάβητο
μετέφρασε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία
β. Σημασία του εκχριστιανισμού
1. Η χρήση της σλαβικής: διευκόλυνε τους Μοραβούς να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη Λειτουργίαεξασφάλισε τεράστια επιτυχία στο ιεραποστολικό έργο
2. Οι δύο αδελφοί οργάνωσαν τη σλαβική εκκλησία (863 - 866)
3. " " " μύησαν τους Σλάβους στο πολιτιστικό σύστημα των Ελλήνων και
του Χριστιανισμού
4. Ο εκχριστιανισμός συνετέλεσε στην ενότητα των Σλάβων, γιατί ενίσχυσε την
κοινότητα της φυλής με την κοινότητα της πίστης.
γ) Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
_ Εκχριστιανισμός Βουλγάρων: σύγκρουση Βυζαντίου με πάπα
_ ΠΑΠΑΣ: επέκταση επιρροής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην άμεση γειτονιά
του Βυζαντίου
_ Βυζαντινός στρατός: υποχρέωσε το ΒΟΡΗ (ηγεμόνα των Βουλγάρων):
α) να δεχτεί το Χριστιανισμό από Κων/πολη
β) να βαπτιστεί ο ίδιος από τον Μιχαήλ (864)
Αργότερα:
_ ΒΟΡΗΣ: πρόσκληση πάπα
_ ΠΑΠΑΣ: επέμβαση στα ζητήματα της Βουλγαρικής Εκκλησίας
_ ΦΩΤΙΟΣ κατήγγειλε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη
σκοπός του: η υπεράσπιση: α) της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής Εκκλησίας και β) των ζωτικών συμφερόντων του βυζ. κράτους
_ ΣΥΝΟΔΟΣ 867: 1) αναθεμάτισε τον πάπα
2) απέρριψε το δόγμα filioque
3) καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία
_ ΣΥΝΟΔΟΣ 870: Αποφάσισε: η Βουλγαρική Εκκλησία να υπάγεται στο Πατριαρχείο Κων/πολης
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
863 Εκχριστιανισμός των Σλάβων
864 Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
867 Σύνοδος απόρριψη δόγματος filioque
870 Σύνοδος Η Εκκλησία της Βουλγαρίας υπάχθηκε οριστικά στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κων/πολης
1. Τι γνωρίζετε για τον εκχριστιανισμό των Μοραβών;
2. Τι γνωρίζετε για το ιεραποστολικό έργο του Κων/νου και του Μεθόδιου;
3. Ποια η σημασία του εκχριστιανισμού των Σλάβων;
5. Η βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση
της Αυτοκρατορίας
α. Αγώνες με τους Άραβες
_ Εποχή ΡΩΜΑΝΟΥ ΛΑΚΑΠΗΝΟΥ αντεπίθεση Βυζαντινών κατά Αράβων
_ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΡΚΟΥΑΣ κατάληψη Έδεσσας Συρίας
_ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ �� στρατηγοί - αυτοκράτορες
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΙΣΚΗΣ απώτερος σκοπός όλων των εκστρατειών τους:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ η ανάκτηση όλων των ρωμαϊκών επαρχιών της Εγγύς
Ανατολής
_ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ανάκτηση Κρήτης (961) και Κύπρου (965)
_ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΙΣΚΗΣ �� ανάκτηση Κιλικίας και τμημάτων Συρίας και Παλαιστίνης
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΣΥΜΕΩΝ ����εχθρικές σχέσεις Βυζαντινών - Βουλγάρων
_ ΣΥΜΕΩΝ: στόχος ����ίδρυση βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατορίας
ενέργεια ����Πολιορκία Κων/πολης
αποτέλεσμα ����ματαίωση σχεδίων λόγω θανάτου του
αυτοτιτλοφορήθηκε: "βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων"
_ ΠΕΤΡΟΣ (:διάδοχος Συμεών) συνθήκη ειρήνης με Βυζαντινούς
γάμος με ΜΑΡΙΑ (ανεψιά Ρωμ. Λακαπηνού)
_ ΣΑΜΟΥΗΛ ίδρυση νέου βουλγαρικού κράτους, με επίκεντρο περιοχή Αχρίδας
_ ΒΥΖΑΝΤΙΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ σύγκρουση με Βουλγάρους
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
_ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΣΥΜΕΩΝ ����εχθρικές σχέσεις Βυζαντινών - Βουλγάρων
_ ΣΥΜΕΩΝ: στόχος ����ίδρυση βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατορίας
ενέργεια ����Πολιορκία Κων/πολης
αποτέλεσμα ����ματαίωση σχεδίων λόγω θανάτου του
αυτοτιτλοφορήθηκε: "βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων"
_ ΠΕΤΡΟΣ (:διάδοχος Συμεών) συνθήκη ειρήνης με Βυζαντινούς
γάμος με ΜΑΡΙΑ (ανεψιά Ρωμ. Λακαπηνού)
_ ΣΑΜΟΥΗΛ ίδρυση νέου βουλγαρικού κράτους, με επίκεντρο περιοχή Αχρίδας
_ ΒΥΖΑΝΤΙΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Β΄ σύγκρουση με Βουλγάρους
Σύνορα Βυζαντίου προς βορρά Δούναβης ποταμός
γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
_ Κατακτήσεις, επεκτάσεις βυζαντινών συνόρων άνθηση οικονομίας
Αποτελέσματα:
1) Νέα εδάφη προστέθηκαν στο βυζαντινό κράτος.
2) Νέα έσοδα " " " "
3) Η διακοπή των αραβικών επιδρομών επέτρεψε την ειρηνική καλλιέργεια της
γης.
4) Πολλαπλασιάστηκε η παραγωγή.
5) Πολλαπλασιάστηκαν τα νομισματικά αποθέματα.
6) Τονώθηκε το εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο και η βιοτεχνία.
7) Βελτιώθηκε το επίπεδο ζωής.
8) Αυξήθηκε η αυτοπεποίθηση των Βυζαντινών.
9) Ενισχύθηκε το διεθνές κύρος της αυτοκρατορίας.
10) Αυξήθηκαν οι δυνατότητες ανάπτυξης του βυζαντινού πολιτισμού.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Ρωμανός Λακαπηνός (σελ. 41)
(870 - 948). Βυζαντινός αυτοκράτορας (920 - 944). Ανήκε στη Μακεδονική δυναστεία.
Στα χρόνια του εγκαινιάζεται η μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των Βυζαντινών κατά
των Αράβων. [Στο εσωτερικό άσκησε δίκαιη κοινωνική πολιτική προστατεύοντας τα
κατώτερα λαϊκά στρώματα.]
Ιωάννης Κουρκούας (σελ. 41)
(10ος αι.). Βυζαντινός στρατηγός, θριαμβευτής στις νικηφόρες εκστρατείες κατά των
997: μάχη Σπερχειού νίκη Βυζαντινών
1014: μάχη Κλειδίου νίκη Βυζαντινών
1018: οριστική υποταγή Βουλγαρίας στο Βυζάντιο
Οργάνωση σε 2 (δύο) "θέματα"
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
961 Ανάκτηση Κρήτης από Νικηφόρο Φωκά
965 Ανάκτηση Κύπρου από Νικηφόρο Φωκά
997 Μάχη Σπερχειού (Βυζαντινοί - Βούλγαροι ��νίκη Βυζαντινών)
1014 Μάχη Κλειδίου (Βυζαντινοί - Βούλγαροι ��νίκη Βυζαντινών)
1018 Πλήρης υποταγή Βουλγαρίας στο Βυζάντιο
1. Ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές της Μακεδονικής δυναστείας στον αγώνα κατά των
Αράβων και ποιες οι επιτυχίες τους ;
Στα χρόνια του αυτοκράτορα Ρωμανού Λακαπηνού (Μακεδονική δυναστεία) άρχισε η
μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των Βυζαντινών εναντίον των Αράβων, που στέφθηκε από
μεγάλη επιτυχία. Έγιναν πολλές και σκληρές εκστρατείες με επικεφαλής ικανότατους
στρατηγούς.
Αρχικά ο στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας κατέλαβε την Έδεσσα της Συρίας. Η επιτυχία
του αυτή προετοίμασε τις νίκες των επόμενων στρατηγών - αυτοκρατόρων: Νικηφόρου
Φωκά, Ιωάννη Τζιμισκή και Βασιλείου Β΄.
Οι τρεις αυτοί άνδρες είχαν ως απώτερο σκοπό τους την ανάκτηση όλων των παλαιών
ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς Ανατολής.
Ο Νικηφόρος Φωκάς ανέκτησε από τους Άραβες την Κρήτη (961) και την Κύπρο (965),
ενώ ο Ιωάννης Τζιμισκής την Κιλικία και τμήματα της Συρίας και της Παλαιστίνης.
2. Να περιγράψετε συνοπτικά τον αγώνα των Βυζαντινών εναντίον των Βουλγάρων.
Όταν ανέβηκε στο βουλγαρικό θρόνο ο Συμεών, οι σχέσεις με το Βυζάντιο έγιναν
εχθρικές. Ο Συμεών φιλοδοξούσε να δημιουργήσει μια βουλγαροβυζαντινή αυτοκρατορία
στην οποία να είναι ο ίδιος αυτοκράτορας, γι' αυτό πολιόρκησε την Κων/πολη, αλλά ο
θάνατος ματαίωσε τα σχέδιά του.
Μετά απ' αυτόν ανέβηκε στο θρόνο ο γιος του Πέτρος, ο οποίος δεν ακολούθησε την
επιθετική πολιτική του πατέρα του, αλλά αντίθετα συνήψε συνθήκη ειρήνης με τους
Βυζαντινούς που την επισφράγισε με το γάμο του με τη Μαρία, ανεψιά (ή εγγονή) του
Ρωμανού του Λακαπηνού.
Η κατάσταση όμως άλλαξε, όταν ανήλθε στο θρόνο ο τσάρος Σαμουήλ, ο οποίος έγινε
πολύ επικίνδυνος για την αυτοκρατορία. Ο αγώνας των Βυζαντινών εναντίον του ήταν
μακρός και δύσκολος και έγινε από τον Βασίλειο Β΄ που νίκησε τα βουλγαρικά στρατεύματα
στις μάχες του Σπερχειού το 997 και του Κλειδίου το 1014. Η Βουλγαρία υποτάχθηκε
πλήρως στο Βυζάντιο το 1018 και οργανώθηκε σε δύο "θέματα". ΄Ετσι τα σύνορα του
Βυζαντίου προς βορρά έφτασαν και πάλι στο Δούναβη.
3. Ποια ήταν τα οικονομικά αποτελέσματα των πολέμων;
Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2012
Πομπηία-Ταξιδέψτε στους δρόμους της με το google maps
(Άρθρο από τη Βικιπαίδεια)
Η Πομπηία ήταν πόλη της νότιας Ιταλίας, στην πλευρά της Τυρρηνικής θάλασσας, κοντά στη σημερινή Νάπολη. Χτίστηκε τον 5ο αιώνα από τους Έλληνες στις ακτές της Καμπανίας στους πρόποδες του Βεζούβιου, κοντά στη Ρώμη. Η Πομπηία έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων και είχε επηρεαστεί πολύ από τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Η τοποθεσία της και το κλίμα της ήταν περίφημα, πράγμα που την έκανε το καλύτερο θέρετρο της αρχαίας Ρώμης. Πολλοί πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν χτίσει πάνω στους σκεπασμένους με αμπέλια λόφους της, όμορφες εξοχικές επαύλεις, τις οποίες στόλιζαν με διάφορα έργα τέχνης.
Η Πομπηία ήταν πόλη ανθηρή, με πληθυσμό 20.000-30.000 κατοίκους. Το 62 μ.Χ. έγινε ένας σφοδρότατος σεισμός, που συντάραξε την ωραία και πλούσια αυτή πόλη. Αλλά ο σεισμός αυτός δεν ήταν παρά το προμήνυμα για την ολοσχερή καταστροφή της. Πράγματι λίγα χρόνια αργότερα, στις 14 Αυγούστου του 79 μ.Χ., μετά από μια φοβερή έκρηξη του Βεζούβιου, ένα τεράστιο κύμα από λάβα, στάχτη και φωτιά έθαψε για πάντα, μέσα σε λίγες ώρες, την εύθυμη, σπάταλη και πανέμορφη ρωμαϊκή πόλη. Στην αρχή σηκώθηκε ένα φοβερό σύννεφο από στάχτη, η οποία σκέπασε την πόλη σε ύψος ενός μέτρου. Μόλις αντιλήφθηκαν οι κάτοικοι της Πομπηίας τη θεομηνία, άρχισαν να τρέπονται σε φυγή, παίρνοντας ο καθένας ό,τι μπορούσε να προφτάσει τις συνταρακτικές εκείνες στιγμές. Πολλοί όμως άλλαξαν γνώμη και ξαναγύριζαν αλλά τους έπιανε παραλυσία από τον πανικό.
Ύστερα από το σύννεφο της στάχτης, κατέκλυσε την πόλη μία αφάνταστη καταιγίδα από ηφαιστειακά αναβλήματα και κίσσηρι (ελαφρόπετρα), που την σκέπασαν σε ύψος 3 και περισσότερα μέτρα, πάνω δε σ' αυτές επικάθησε νέο στρώμα από στάχτη και πέτρες, ώστε η σημερινή επίχωση φτάνει τα 6-7 μέτρα. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 2.000 άτομα τάφηκαν ζωντανά και πέθαναν έτσι από ασφυξία.
Η παλαιά πόλη είχε ξεχαστεί και κανείς δεν ήξερε την ύπαρξή της. Πρώτη ανακάλυψη τμήματος της Πομπηίας έγινε το 1592, τυχαία, κατά τις εργασίες για την κατασκευή του υπόγειου υδραγωγείου της πόλης Τόρε Ανουντσιάτα που βρίσκεται εκεί κοντά. Τότε βρέθηκαν πολλά σημαντικά αντικείμενα, που μαζί με όσα ανακάλυψαν σε κατοπινέςανασκαφές αποτελούν σήμερα έναν πραγματικό θησαυρό τέχνης. Οι ανασκαφές έφεραν την Πομπηία ζωντανή στα μάτια μας, αποκαλύπτοντας πολλές λεπτομέρειες της καθημερινότητας των κατοίκων της. Διασώθηκαν, προστατευμένες απ' τη φθορά του χρόνου, όλες οι πλούσιες επαύλεις, με τις πολυάριθμες τοιχογραφίες τους, η αγορά, οι πολυάριθμοι ναοί, το μικρό και το μεγάλο θέατρο, οι αψίδες, οι κρήνες, τα καταστήματα, τα ιδιωτικά σπίτια. Διασώθηκαν και λεπτομέρειες που μας δείχνουν τον ξαφνικό θάνατο της πόλης, από την καθημερινή ζωή που διακόπηκε απότομα. Άνθρωποι που έτρωγαν ξαπλωμένοι στα ανάκλιντρα, άνθρωποι που πνίγηκαν απ' τις αναθυμιάσεις προσπαθώντας να ξεφύγουν απ' το φριχτό θάνατο. Στα τραπέζια των πανδοχείων βρέθηκαν παρατημένα τα κύπελλα και τα πιάτα, σ' ένα δωμάτιο βρέθηκαν τα σώματα επτά παιδιών που ο θάνατος τα είχε προλάβει ενώ έπαιζαν.
Ασύγκριτα μεγάλη είναι η αξία των ερειπίων της Πομπηίας, γιατί μας έδωσε μια ιδέα ρωμαϊκής πόλης στο σύνολό της, μέσα στην άνθηση της ακμής και του πλούτου της. Οι ανακαλύψεις αυτές τράβηξαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον, Ποιητές, πεζογράφοι, καλλιτέχνες και γενικά ολόκληρος ο διανοούμενος κόσμος στράφηκε προς την Πομπηία. Ο Φρίντριχ Σίλερ αφιέρωσε ωραιότατα ποιήματα στη νεκρή πολιτεία, ο δε Έντουαρντ Μπούλβερ-Λύττον εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα Οι Τελευταίες Ημέρες της Πομπηίας.
Tαξιδέψτε στην Πομπηία της Ιταλίας με την Google (πρέπει να πειραματιστείτε λίγο, για να καταλάβετε πώς ακριβώς λειτουργεί)
https://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=en&geocode=&q=pompeii,+italy+ruins&sll=40.716428,14.537315&sspn=0.061672,0.132351&ie=UTF8&hq=pompeii,+italy+ruins&hnear=&ll=40.748902,14.484834&spn=0,359.991728&t=h&z=17&layer=c&cbll=40.748902,14.484834&panoid=1e-bu_kis-dL1BnVGZhDdw&cbp=12,209.48,,0,7.63
Τρίτη 18 Δεκεμβρίου 2012
Περιήγηση στην Αρχαία Μίλητο
Ταξιδέψτε στην Αρχαία Μίλητο. Πατήστε το σύνδεσμο:
http://www.fhw.gr/choros/miletus/360vr/gr/index.html?hs=3
Και το βίντεο:
http://blogs.sch.gr/21dimath/?p=54
Ψηφιακή περιήγηση στην Αγία Σοφία
Ταξιδέψτε στον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του σπουδαιότερου ναού της Ανατολικής Χριστιανοσύνης. Πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:
http://www.360tr.com/34_istanbul/ayasofya/english/
Η ζωφόρος του Παρθενώνα
Εξαιρετική διαδραστική παρουσίαση από το Υπουργείο Πολιτισμού της ζωφόρου του Παρθενώνα στην Ακρόπολη. Πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο και ταξιδέψτε:
http://www.parthenonfrieze.gr/#/home
Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2012
Ιστορία Β- Σχεδιάγραμμα σελ. 57-58 (Η ενετική οικονομική διείσδυση και των σχίσμα των Εκκλησιών)
Ιστορία.
Σχεδιάγραμμα σελ. 57-58 (Η ενετική οικονομική διείσδυση και των σχίσμα των
Εκκλησιών)
1.Ο
Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και το χρυσόβουλο του 1082
Ο αυτοκράτορας
Αλέξιος Α΄ Κομνηνός, όταν είδε ότι οι Νορμανδοί είχαν αποβιβαστεί στα παράλια
της Ηπείρου και ήταν έτοιμοι να βαδίσουν εναντίον της Κωνσταντινούπολης, ζήτησε
τη βοήθεια των Βενετών. Χάρη στο βενετικό στόλο οι Βυζαντινοί κατόρθωσαν να
νικήσουν τους Νορμανδούς. Για να τους ανταμείψει, ο αυτοκράτορας τους
παραχώρησε το 1082 με χρυσόβουλο (=επίσημο αυτοκρατορικό
έγγραφο σφραγισμένο με τη χρυσή σφραγίδα του βασιλιά) τα εξής προνόμια:
α) Παραχώρησε
τίτλους και έδωσε χρήματα σε εκκλησιαστικούς και κοσμικούς άρχοντες της
Βενετίας.
β) Παραχώρησε στους
Βενετούς εμπόρους σκάλες (αποβάθρες)
και καταστήματα στην παραλία της Κωνσταντινούπολης.
γ) Επέτρεψε στους
Βενετούς να κάνουν εμπόριο ελεύθερα και χωρίς δασμούς (φόρους) στα σημαντικότερα λιμάνια της αυτοκρατορίας.
2.Συνέπειες
από το χρυσόβουλο
α) Το Βυζάντιο
παραιτήθηκε από τα ναυτιλιακά, φορολογικά και εμπορικά του δικαιώματα.
β)Οι Βενετοί
διείσδυσαν οικονομικά στην Ανατολή και κυριάρχησαν στην ανατολική Μεσόγειο με
το στόλο τους.
γ) Το Βυζάντιο έχασε
το ρόλο του ως εμπορικού μεσάζοντα ανάμεσα στους Άραβες και τη Δύση και την
κυριαρχία του στο εμπόριο της Μεσογείου.
3.Η
αντίδραση των επόμενων Κομνηνών εναντίον των Βενετών
Οι επόμενοι
Κομνηνοί προσπάθησαν να αντιδράσουν με τα ακόλουθα μέτρα:
α)Δήμευαν, όταν
τους δινόταν η κατάλληλη ευκαιρία, περιουσίες Βενετών στην Πόλη.
β)Ξεσήκωναν το λαό
της Πόλης σε βίαια επεισόδια εναντίον τους.
γ)Παραχώρησαν
προνόμια και σε άλλες ιταλικές πόλεις (Γένουα,
Πίζα), για να τις βάλει να ανταγωνίζονται μεταξύ τους.
4.Το
σχίσμα των δύο Εκκλησιών
Το 1054 θα γίνει η οριστική ρήξη ανάμεσα
στη Δυτική Καθολική Εκκλησία με
επικεφαλής τον Πάπα της Ρώμης και την Ανατολική
Ορθόδοξη Εκκλησία με επικεφαλής τον Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης. Το μέρος
Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης πήραν και οι Πατριάρχες Ιεροσολύμων, Αντιοχείας και
Αλεξάνδρειας. Έτσι ολοκληρώθηκε η διαμάχη μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής
Εκκλησίας, η οποία είχε ήδη ξεκινήσει τον 9ο αιώνα, από την εποχή του Φωτίου,
με αφορμή την Εκκλησία της Βουλγαρίας.
Τα
γεγονότα:
απεσταλμένοι του Πάπα Λέοντα Θ΄
έφτασαν στην Πόλη με επικεφαλής τον καρδινάλιο (επίσκοπο) Ουμβέρτο, για να επιλύσει με τον Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο δογματικές και εκκλησιαστικές διαφορές μεταξύ των
δύο Εκκλησιών. Αν και οι διαφορές δεν ήταν αγεφύρωτες, τόσο ο Κηρουλάριος όσο
και ο Ουμβέρτος ήταν ως προσωπικότητες πολύ ισχυρογνώμονες και συγκρούστηκαν
μεταξύ τους. Έτσι οι απεσταλμένοι αποχώρησαν από την Πόλη και στη συνέχεια ο
πάπας και ο πατριάρχης αναθεμάτισαν ο ένας τον άλλο.
Συνέπειες
του σχίσματος:
α) Δημιούργησε
μεγάλη αντιπαλότητα και μίσος ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση.
β)Αργότερα θα έχει
τραγικές συνέπειες για την τύχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αφού οι Δύση
γενικά δε θα βοηθήσει το Βυζάντιο εναντίον των Οθωμανών Τούρκων.
γ)Από τότε οι δύο
Εκκλησίες δεν βρίσκονται σε κοινωνία μεταξύ τους.
Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2012
Ιστορία B. Σχεδιάγραμμα σελ. 55-56 (Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας).
Ιστορία.
Σχεδιάγραμμα σελ. 55-56 (Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της
αυτοκρατορίας).
Το έτος 1081 μια νέα ισχυρή
δυναστεία αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση του Βυζαντίου, οι Κομνηνοί (1081-1185),
οι οποίοι προέρχονται από την τάξη των δυνατών.
1.Εσωτερική
πολιτική των Κομνηνών
Οι Κομνηνοί στήριξαν το στρατό
τους σε έναν νέο θεσμό, το θεσμό της Πρόνοιας:
παραχωρούσαν σε ευγενείς μεγάλα κρατικά κτήματα ή το δικαίωμα να συλλέγουν τους
φόρους μιας επαρχίας. Οι ευγενείς αυτοί ονομάζονταν Προνοιάριοι και είχαν την υποχρέωση να δημιουργούν μεγάλα στρατιωτικά
σώματα, με τους ίδιους ως επικεφαλής. Οι προνοιάριοι καταπίεζαν με τα
στρατιωτικά σώματα που δημιούργησαν τους φτωχούς αγρότες, οι οποίοι
εξαθλιώθηκαν, και πολλές φορές λεηλατούσαν τα χωράφια τους ή τους φορολογούσαν
βαριά. Σύντομα, χάρη στα μεγάλα τους κτήματα, ανέβηκαν κοινωνικά και έγιναν
ισχυροί.
2.Εξωτερική
πολιτική
*
Οι κυριότεροι εχθροί της αυτοκρατορίας:
-Στα δυτικά σύνορα οι Νορμανδοί απειλούν τις ακτές της
Ηπείρου
-Στα Βαλκάνια οι Κουμάνοι και οι Πατζινάκες (τουρκικά φύλα) κάνουν επιδρομές και λεηλασίες
-Στα Βαλκάνια δυνατοί αντίπαλοι
είναι οι Σέρβοι
-Βόρεια του Δούναβη επίφοβοι
είναι οι Ούγγροι
-Στη Μικρά Ασία οι Σελτζούκοι Τούρκοι κατέχουν ένα μεγάλο
κομμάτι της περιοχής
**Οι
αυτοκράτορες
Αλέξιος
Κομνηνός (1081-1118)
α)Στην Ανατολή:
-εκμεταλλεύτηκε
τις επιχειρήσεις των Σταυροφόρων στη
Μ. Ασία και υπέγραψε συμφωνίες με τους αρχηγούς τους
-ανέκτησε
τη Δυτική Μ. Ασία (Νίκαια, Σμύρνη, Έφεσο, Σάρδεις)
β)Στα
Βαλκάνια:
-απαλλάχτηκε
από τους Πατζινάκες και τους Κουμάνους με διπλωματικά και πολεμικά μέσα.
Ιωάννης Κομνηνός
(1118-1143)
α)Στην
Ανατολή κατέκτησε ξένα κρατίδια στη Μ. Ασία
β)Στα
Βαλκάνια:
-επέβαλε
την κυριαρχία του στους Σέρβους
-προσπάθησε
να υποτάξει τους Ούγγρους
Μανουήλ Κομνηνός
(1143-1180)
-στηρίχτηκε στις υπηρεσίες των
Λατίνων (=χριστιανοί της Δύσης)
-έκανε
συνθήκη ειρήνης με τους Ούγγρους
-κυριάρχησε
στα βορειοδυτικά Βαλκάνια
-νίκησε
ξανά τους Σέρβους
-έκανε
εκστρατείες κατά των Σελτζούκων στη Μ. Ασία
3.Η στρατιωτική
κατάρρευση (Η μάχη στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας το 1176)
Η εμπλοκή του Μανουήλ στο ιταλικό
μέτωπο (Δύση) έδωσε την ευκαιρία στους Σελτζούκους για επιδρομές στα βυζαντινά
εδάφη της Μικράς Ασίας. Το 1176
έγινε μια φοβερή μάχη στο Μυριοκέφαλο
της Φρυγίας, στην οποία οι Βυζαντινοί υπέστησαν συντριπτική ήττα από τους
Σελτζούκους.
*Αποτελέσματα της ήττας:
-οριστική απώλεια σχεδόν
ολόκληρης της Μικράς Ασίας για τους Βυζαντινούς
-εξισλαμισμός των χριστιανικών
πληθυσμών της Μ. Ασίας.
**Αίτια του εξισλαμισμού: α) οι καταλήψεις πόλεων β) οι σφαγές γ) η
πείνα δ) οι ασθένειες (πανούκλα) ε) η φυγή πολλών χριστιανών από τη Μ. Ασία για
να βρουν πιο ασφαλή μέρη.
Σάββατο 8 Δεκεμβρίου 2012
Γλώσσα Β΄ -Φωνές και Συζυγίες του ρήματος
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ 3ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
ΦΩΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΙΕΣ
ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Οι φωνές του
ρήματος
Το
ρήμα στη Νέα Ελληνική έχει δύο φωνές, την ενεργητική και την παθητική. Σήμα
κατατεθέν της ενεργητικής φωνής είναι το –ω (π.χ. λύνω) και της παθητικής το –μαι
(π.χ. λύνομαι). Ορισμένα ρήματα σχηματίζουν μόνο ενεργητική φωνή (π.χ. γερνώ),
ενώ άλλα έχουν μόνο παθητική φωνή (π.χ. αισθάνομαι). Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική
φωνή λέγονται αποθετικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν πρέπει να συγχέουμε τη φωνή του ρήματος με τη διάθεση (που θα την δούμε στην επόμενη
ενότητα). Ένα ρήμα μπορεί να είναι στην παθητική φωνή, αλλά να έχει ενεργητική
διάθεση, να φανερώνει μια ενέργεια του υποκειμένου και όχι ένα πάθημα. Π.χ.
σκέφτομαι (=κάνω μια σκέψη, δηλαδή κάνω μια ενέργεια με το μυαλό μου). Ισχύει και
το αντίθετο: π.χ. στη φράση «το χιόνι λιώνει από τον ήλιο», το ρήμα λιώνω
βρίσκεται στην ενεργητική φωνή, αλλά δηλώνει κάτι που παθαίνει το χιόνι
εξαιτίας του ήλιου.
Οι συζυγίες του
ρήματος
Υπάρχουν
δύο συζυγίες:
Στην
1η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στην παραλήγουσα στην
ενεργητική φωνή και στην προπαραλήγουσα στην παθητική φωνή. Π.χ. λύνω, λύνομαι. Στην παθητική φωνή η χαρακτηριστική τους κατάληξη είναι το
–ομαι.
Στη
2η συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στη λήγουσα στην
ενεργητική φωνή και στην παραλήγουσα στην παθητική. Π.χ. αγαπώ, αγαπιέμαι.
Τα
ρήματα της 2ης συζυγίας χωρίζονται επιπλέον σε δύο τάξεις.
Στην
1η τάξη της 2ης συζυγίας η ενεργητική φωνή κάνει όπως το
αγαπώ, αγαπάς, αγαπά και η παθητική φωνή, όπως το αγαπιέμαι, αγαπιέσαι, αγαπιέται.
Στη
2η τάξη της 2ης η ενεργητική φωνή κάνει όπως το καλώ, καλείς, καλεί και η παθητική όπως το καλούμαι,
καλείσαι, καλείται. Στη 2η τάξη στην παθητική φωνή βρίσκουμε και τις καταλήξεις –άμαι, -άσαι, -άται. Π.χ. κοιμάμαι,
κοιμάσαι, κοιμάται.
Πρακτικά βήματα
αναγνώρισης της συζυγίας ενός ρήματος:
Έστω
ότι μας δίνεται ο τύπος δέθηκες. Σκεφτόμαστε
το ρήμα στην ενεργητική φωνή, δένω.
Τονίζεται στην παραλήγουσα, άρα ανήκει στην 1η συζυγία.
Έστω
ότι μας δίνεται ο τύπος έχω τρυπηθεί. Σκεφτόμαστε
το ρήμα στην ενεργητική φωνή, τρυπώ.
Τονίζεται στη λήγουσα, άρα ανήκει στη 2η συζυγία. Κλίνουμε το ρήμα
στον ενικό, τρυπώ, τρυπάς, τρυπά. Άρα ανήκει στην 1η τάξη της 2ης
συζυγίας.
Έστω
ότι μας δίνεται ο τύπος κινήθηκε. Σκεφτόμαστε
το ρήμα στην ενεργητική φωνή, κινώ. Ανήκει στη 2η συζυγία. Κλίνουμε
το ρήμα στον ενικό κινώ, κινείς, κινεί. Ανήκει στη 2η τάξη της 2ης
συζυγίας.
Όταν
το ρήμα έχει μόνο παθητική φωνή:
π.χ.
έχω δεχτεί. Σχηματίζουμε το ρήμα
στην παθητική φωνή, δέχομαι (δεν
υπάρχει δέχω!). Αφού τονίζεται στην προπαραλήγουσα και έχει κατάληξη –ομαι,
ανήκει στην 1η συζυγία.
Μας
δίνεται ο τύπος είχα καταραστεί. Σκεφτόμαστε
το ρήμα στην παθητική φωνή (δεν υπάρχει καταρώ!), καταριέμαι, καταριέσαι,
καταριέται. Άρα ανήκει στην 1η τάξη της 2ης συζυγίας.
Μας
δίνεται ο τύπος μιμήθηκε. Το ρήμα
κάνει μιμούμαι, μιμείσαι, μιμείται (δεν υπάρχει μιμώ!). Άρα ανήκει στη 2η
τάξη της 2ης συζυγίας.
Δυστυχώς
πολλά ρήματα της δεύτερης συζυγίας κλίνονται και κατά την 1η και
κατά τη 2η τάξη. Π.χ. πατώ, πατάς, πατά, αλλά και πατώ, πατείς, πατεί. Σ’ αυτήν την
περίπτωση όπως και να χαρακτηρίσουμε το ρήμα θα θεωρηθεί σωστό.
Άσκηση 1. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας σύμφωνα με το παράδειγμα:
Ρήμα
|
Φωνή
|
Οριστική Ενεστώτα Ε.Φ.
|
β΄ πρόσωπο
|
Συζυγία
|
Τάξη
|
έβηξα
|
Ε
|
βήχω
|
δεν χρειάζεται
|
1η
|
δεν χρειάζεται
|
είχε κληθεί
|
Π
|
καλώ
|
καλείς
|
2η
|
2η
|
τραβήχτηκε
|
Π
|
τραβώ
|
τραβάς
|
2η
|
1η
|
έχει δεσμεύσει
| |||||
θυμάται
| |||||
έβλαψες
| |||||
νικήθηκε
| |||||
βρόντηξε
| |||||
άστραψε
| |||||
θα έχει νυστάξει
| |||||
θα πλυθώ
| |||||
είχε τονίσει
| |||||
θα προστάξει
| |||||
τυράννησε
| |||||
ταλαιπωρήθηκαν
| |||||
ρήμαξαν
| |||||
δημιουργήθηκε
| |||||
πονούσαν
| |||||
ατρόφησε
| |||||
ανέτειλε
| |||||
είχαν γελαστεί
| |||||
προνόησαν
| |||||
θα τελειώσει
| |||||
φοβήθηκε
| |||||
θα επιχειρηθεί
| |||||
απορούσες
| |||||
μετρήθηκαν
| |||||
είχε σεβαστεί
|
Προσοχή: δεν έχουν όλα τα ρήματα του καταλόγου ενεργητική φωνή, δηλαδή μερικά είναι αποθετικά. Σ’ αυτή την περίπτωση θα σχηματίσετε την οριστική ενεστώτα της παθητικής φωνής (π.χ. σκέφτομαι). Στην 1η συζυγία δεν υπάρχουν τάξεις.
Άσκηση 2: να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα
Ρήμα
|
Φωνή
|
Συζυγία
|
Τάξη
|
έτρεξα
|
ενεργητική
|
1η
|
-
|
αδικήθηκε
|
παθητική
|
2η
|
2η
|
τρύπησα
|
|||
νευρίασα
|
|||
έχει
λαλήσει
|
|||
ξεχάστηκε
|
|||
ρίχτηκε
|
|||
τολμούσαν
|
|||
είχα
φοβηθεί
|
|||
θα
έχω τυλίξει
|
|||
πέρασε
|
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
