Γλώσσα Β -ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Πρακτικός κανόνας: το Αντικείμενο το βρίσκουμε με την ερώτηση «ποιον» ή «τι» + το ρήμα

1. Τα μεταβατικά ρήματα, δηλαδή τα ρήματα των οποίων η ενέργεια μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο ή πράγμα, χρειάζονται ως συμπλήρωμα ένα αντικείμενο, το οποίο δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, στο οποίο κατευθύνεται η ενέργεια του ρήματος. Ως αντικείμενο χρησιμεύει συνήθως κάποιο ουσιαστικό ή οποιαδήποτε άλλη λέξη, φράση ή πρόταση που έχει τη θέση ουσιαστικού. Παραδείγματα:

-Ο τεχνίτης επισκευάζει τη βρύση. (Α = ουσιαστικό)

-Η Μαγδαληνή είδε εκείνον. (Α = αντωνυμία)

-Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο. (Α = μετοχή)

-Έσπειρα τον κήπο με λαχανικά. (Α₁ = ουσ. και Α₂ = προθετικό σύνολο)

-Θα κάνω ό,τι θέλεις. (Α = πρόταση)

-Ο Γιώργος είπε «ωχ!». (Α = επιφώνημα)

2. Άλλα μεταβατικά ρήματα χρειάζονται μόνο ένα αντικείμενο (μονόπτωτα ρήματα) και άλλα δύο (δίπτωτα). Στα δίπτωτα ρήματα το ένα αντικείμενο λέγεται άμεσο και το άλλο έμμεσο. Το έμμεσο αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί συνήθως από προθετικό σύνολο (= πρόθεση + ουσιαστικό). Παράδειγμα: Χάρισα της Μαρίας (έμμεσο) ένα δαχτυλίδι (άμεσο) = Χάρισα στη Μαρία ένα δαχτυλίδι.

Τα μονόπτωτα ρήματα παίρνουν αντικείμενο

α) σε αιτιατική. Παράδειγμα: Ο Γιώργος χαϊδεύει το σκύλο.

β) σε γενική. Παράδειγμα: Ο Γιώργος μοιάζει του πατέρα του.

Σ’ αυτή την περίπτωση η γενική μπορεί να αντικατασταθεί με προθετικό σύνολο που λειτουργεί ως αντικείμενο: Ο Γιώργος μοιάζει με τον πατέρα του.

!!!!!!! Προσοχή: όταν το μονόπτωτο ρήμα συνοδεύεται από μια ή περισσότερες λέξεις στην ίδια πτώση, οι οποίες συνδέονται με κόμματα ή συμπλεκτικούς και διαζευκτικούς συνδέσμους (π.χ. και, ή), τότε όλες μαζί λογαριάζονται σαν ΕΝΑ αντικείμενο. Παράδειγμα:

Ο Γιώργος χαϊδεύει το σκύλο, τη γάτα και το άλογό του.

                                                            Α

Θα αγοράσω ροδάκινα και μήλα.

                                    Α

Θα αγοράσω ροδάκινα ή μήλα.

                                    Α

Στα δίπτωτα ρήματα ισχύουν οι εξής κανόνες:

α)  όταν το ένα αντικείμενο είναι σε αιτιατική και το άλλο σε γενική, τότε άμεσο είναι το αντικείμενο σε αιτιατική. Παράδειγμα: Κάνεις κακό (άμεσο) του εαυτού σου (έμμεσο). Το έμμεσο αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί με προθετικό σύνολο: Κάνεις κακό στον εαυτό σου.

β) όταν και τα δύο αντικείμενα είναι σε αιτιατική, τότε άμεσο αντικείμενο θεωρείται η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο ή προσωποποιημένο πράγμα ή έμψυχο. Παράδειγμα: Με (άμεσο) πότισε φαρμάκια (έμμεσο).

!!!! Εξαίρεση: όταν το αντικείμενο σε αιτιατική που δηλώνει το πρόσωπο μπορεί να αντικατασταθεί με προθετικό σύνολο, τότε είναι αυτή που θεωρείται έμμεσο αντικείμενο, ενώ άμεσο θεωρείται η αιτιατική που δηλώνει το πράγμα. Παράδειγμα:

Η Μαρία διδάσκει τον Πέτρο χορό = Η Μαρία διδάσκει στον Πέτρο (έμμεσο) χορό (άμεσο).

·         

   Όταν ένα ρήμα παίρνει ως αντικείμενο μια λέξη που παράγεται από την ίδια ρίζα με το ρήμα ή από μια ρίζα με παρόμοια σημασία, τότε το αντικείμενο λέγεται σύστοιχο. Παραδείγματα:

Πολεμούσαν τον έσχατο πόλεμο

Τραγουδούσε ωραίο τραγούδι

Χόρευαν τον τελευταίο χορό

Χόρευαν τσάμικο

Φορούσε μαύρο φόρεμα

Φορούσε ωραία ρούχα

Άσκηση

Πρόταση	Μ ή Δ	Άμεσο Α	Έμμεσο Α	Σύστοιχο
Έφεραν το τσιμέντο	Μ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
Έδωσαν στο Γιώργο το ρολόι	Δ	το ρολόι	στο Γιώργο	ΟΧΙ
Δούλευαν σκληρή εργασία
Πάρε στυλό και μολύβι
Γράφει του Γιώργου ένα γράμμα
Μαθαίνει τον Κώστα Γαλλικά
Διάβασέ μου το γράμμα
Σε νίκησα
Διάλεξα ένα ρολόι, ένα δαχτυλίδι και μια αλυσίδα

Πρακτικός κανόνας: αν δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε τους κανόνες για το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο, τότε μπορούμε πρακτικά να πούμε ότι το έμμεσο αντικείμενο είναι εκείνο που είναι προθετικό σύνολο ή μπορεί να αντικατασταθεί από προθετικό σύνολο.