Νεοελληνική γλώσσα Β΄ Γυμνασίου
Επισκόπηση Θεωρίας του
υποκειμένου
Το υποκείμενο (=Υ)
φανερώνει ποιος ή τι ενεργεί ή παθαίνει μέσα σε μια πρόταση. Το Υ εξαρτάται
πάντα από ένα ρήμα (=Ρ). Το Υ μπορεί να πάρει πολλές μορφές: ουσιαστικό,
αντωνυμία, επίθετο, επίρρημα με άρθρο, σύνδεσμος με άρθρο, ρήμα με άρθρο, μετοχή
κ.τ.λ. Μερικές φορές ως Υ μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και μια ολόκληρη πρόταση
(βλ. παρακάτω για τα απρόσωπα ρήματα). Για να βρούμε το Υ κάνουμε την ερώτηση
Ποιος+το Ρήμα ή Τι+το Ρήμα (όταν το Υ είναι ολόκληρη πρόταση). Παραδείγματα:
Ο ήλιος έλαμπε. [Ποιος έλαμπε; Ο ήλιος =Υ (ουσιαστικό)]
Εμείς τώρα θα φύγουμε. [Ποιοι θα
φύγουμε; Εμείς =Υ (αντωνυμία)]
Ο παλιός είναι αλλιώς. [Ποιός είναι; Ο
παλιός =Υ (επίθετο)]
Το αύριο είναι άγνωστο [Ποιο είναι; Το
αύριο =Υ (επίρρημα με άρθρο)]
Οι νικημένοι αποχώρησαν [Ποιοι αποχώρησαν; Οι
νικημένοι =Υ (μετοχή)]
Πρέπει να
φύγουμε το συντομότερο. [Τι πρέπει; Να φύγουμε =Υ (ολόκληρη πρόταση)]
*Ορισμένα ρήματα
δηλώνουν κάποιο φυσικό φαινόμενο (π.χ. βρέχει, φυσά, χιονίζει, βροντά). Σ’ αυτή
την περίπτωση μπορούμε να εννοήσουμε ως Υ μια λέξη όπως «ο καιρός», «ο
ουρανός», «ο άνεμος» ή άλλες ανάλογες.
** Μια κατηγορία
ρημάτων ή εκφράσεων στο γ΄ ενικό δεν φανερώνει για ποιο πρόσωπο γίνεται
λόγος. Πρόκειται για τα απρόσωπα ρήματα ή
εκφράσεις, όπως π.χ. πρέπει, χρειάζεται, είναι ανάγκη, θεωρείται, λέγεται
κ.τ.λ. Τα ρήματα αυτά παίρνουν ως Υ μια ολόκληρη πρόταση. Παραδείγματα:
Χρειάζεται να
λύσουμε το πρόβλημα / Λέγεται ότι τα παλιά χρόνια υπήρχαν δράκοι /
Είναι ανάγκη να ξεκινήσουμε άμεσα
*** Μερικές φορές
το Υ μπορεί να παραλείπεται, αν εννοείται εύκολα. Παραδείγματα:
Θα φύγουμε [Ποιοι
θα φύγουμε; Εμείς =Υ (εννοείται εύκολα από το ίδιο το ρήμα)]
Ο Παύλος σηκώθηκε
και χόρεψε [Ο Παύλος είναι Υ και στα δύο ρήματα, οπότε δεν επαναλαμβάνεται
μπροστά από το χόρεψε]
Τον 20ο αιώνα
επινόησαν τους υπολογιστές [Το Υ που εννοείται εύκολα είναι «οι επιστήμονες»]
**** Όταν έχουμε
περισσότερα από ένα Υ προσαρμόζουμε κατάλληλα το ρήμα. Δείτε τους παρακάτω
μετασχηματισμούς:
Εγώ χορεύω (1) / Εγώ κι εσύ χορεύουμε (2) / Εγώ κι
αυτές χορεύουμε (3) / Εσύ κι αυτός χορεύετε (4) / Εμείς κι εσείς χορεύουμε
(5) / Εσείς κι αυτοί χορεύετε (6)
Συμπέρασμα: όταν το ένα Υ είναι στο α΄
πρόσωπο και το άλλο στο β΄ ή το γ΄ πρόσωπο, τότε το ρήμα μπαίνει στο α΄ πρόσωπο (2, 3, 5).
Όταν το ένα Υ είναι στο β΄ πρόσωπο και το άλλο στο γ΄ πρόσωπο, τότε το ρήμα μπαίνει στο β΄
πρόσωπο (4, 6).
Συμπληρώστε τον πίνακα
|
|
Υποκείμενο
|
Είδος
Υποκειμένου
|
|
Το
φυτό μεγάλωνε
|
Το
φυτό
|
ουσιαστικό
|
|
Το
ποτάμι φούσκωνε
|
|
|
|
Εκείνοι
πολεμούσαν
|
|
|
|
Είναι
απαραίτητο να αναχωρήσουμε
|
|
|
|
Ο
ξένος κοιμήθηκε
|
|
|
|
Ο
τραυματισμένος πέθανε
|
|
|
|
Άστραψε
ξαφνικά
|
|
|
|
Το
αν είναι σύνδεσμος
|
|
|
|
Το
πήγαινε-έλα τον κούρασε
|
|
|
|
Το
πάνω-κάτω με ζάλισε
|
|
|