Πολιτικές,
οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αιώνα (σελ. 124-128)
1.Πολιτικές
εξελίξεις
Οι
βασιλιάδες, με τη βοήθεια των αστών, προσπαθούν να περιορίσουν τη δύναμη των
φεουδαρχών και να δημιουργήσουν ενιαία και ομοιογενή κράτη (έθνη-κράτη),
καταργώντας τα μικρότερα φεουδαρχικά κρατίδια. Η ενίσχυση της βασιλικής
εξουσίας από τον 16ο αιώνα οδηγεί στην απόλυτη
μοναρχία ή απολυταρχία, στην οποία ο βασιλιάς έχει απόλυτη εξουσία, δεν
δίνει λογαριασμό σε κανέναν για τις πράξεις του και θεωρεί τον εαυτό του
αντιπρόσωπο του Θεού πάνω στη γη. Η απόλυτη όμως κυριαρχία του βασιλιά τελικά
πλήττει τα συμφέροντα όλων, αριστοκρατών, αστών και λαού. Έτσι δημιουργείται
μια αντίδραση, η οποία παίρνει έντονη μορφή κυρίως στην Αγγλία και τη Γαλλία.
Στην Αγγλία έχουμε την Ένδοξη Επανάσταση
(1688) και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων
(1689), με τις οποίες η αστική τάξη περιορίζει τη δύναμη του βασιλιά,
αναγκάζοντάς τον να σέβεται το σύνταγμα της χώρας (συνταγματική μοναρχία) και τη Βουλή (κοινοβουλευτισμός). Στη Γαλλία δημιουργείται το κίνημα του Διαφωτισμού (1688-1789), το οποίο
πιστεύει στην ελευθερία και τη δημοκρατία και το οποίο τελικά οδηγεί στη Γαλλική Επανάσταση (1789) και στην ανατροπή της βασιλείας.
Στις σχέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών
κρατών παρατηρείται έντονος ανταγωνισμός. Έτσι ξεσπούν πολλοί πόλεμοι μεταξύ
των ευρωπαϊκών κρατών, κυρίως ανάμεσα στην Αγγλία και τη Γαλλία. Στο μεταξύ οι
Τούρκοι, μετά την άλωση της Πόλης το 1453, επεκτείνονται στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Πολιορκούν την Βιέννη (Αυστρία) το 1683, αλλά αποτυγχάνουν. Από τότε η δύναμη
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνεχώς εξασθενεί. Οι ευρωπαϊκές χώρες αναγκάζουν
τους Τούρκους να υπογράψουν προνομιακές εμπορικές συμφωνίες, τις Διομολογήσεις, οι οποίες σταδιακά
δίνουν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους Ευρωπαίους.
Παράλληλα οι Τούρκοι έχουν πια να αντιμετωπίσουν μια νέα ανερχόμενη δύναμη, τη
Ρωσία, η οποία επιδιώκει να επεμβαίνει συνεχώς με αφορμή την προστασία των
χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
2.Οικονομικές
εξελίξεις
Στον
εμπορικό τομέα κυριαρχεί το λεγόμενο τριγωνικό
εμπόριο, που ονομάζεται έτσι, επειδή γίνεται ανάμεσα σε τρεις ηπείρους:
Ευρώπη, Αφρική, Αμερική. Μεταξύ όμως των ευρωπαϊκών χωρών το εμπόριο είναι
περιορισμένο λόγω του μερκαντιλισμού ή
προστατευτισμού, ο οποίος ενθαρρύνει τις εξαγωγές, αλλά αποθαρρύνει τις
εισαγωγές επιβάλλοντας μεγάλους φόρους στα εισαγόμενα προϊόντα. Από το 18ο
αιώνα η πολιτική αυτή σταδιακά εγκαταλείπεται με την επικράτηση των ιδεών του
Διαφωτισμού, ο οποίος ζητούσε το εμπόριο να διεξάγεται ελεύθερα (οικονομικός φιλελευθερισμός). Παράλληλα
πρώτα στην Αγγλία από τα μέσα του 18ου αιώνα έχουμε τη λεγόμενη Βιομηχανική Επανάσταση. Χαρακτηριστικά
της είναι η εκμηχάνιση (χρήση των
μηχανών), η χρήση της δύναμης του ατμού και του άνθρακα για την παραγωγή
κίνησης και ενέργειας, η γιγάντωση των επιχειρήσεων, η οποία μετατρέπει τις
μικρές οικογενειακές βιοτεχνίες σε βιομηχανίες
που παράγουν μαζικά τα προϊόντα.
3.Κοινωνικές
εξελίξεις
Στην
κοινωνία υπάρχουν μεγάλες οικονομικές ανισότητες: η ανώτερη τάξη (αριστοκρατία)
εξακολουθεί να είναι πλούσια, ενώ και η θέση της μεσαίας τάξης, δηλαδή των
αστών (έμποροι, βιομήχανοι, πλοιοκτήτες, τραπεζίτες), ενισχύεται ραγδαία, ώσπου
στο τέλος κυριαρχούν. Η κατώτερη τάξη (εργάτες, αγρότες, τεχνίτες των πόλεων)
ζει μέσα στη φτώχεια.
