Ενότητα 2η-Θεωρία
και άσκηση για την Αύξηση
1) Αύξηση λέμε το ε- που μπαίνει στην αρχή του παρατατικού και του αόριστου στην οριστική έγκλιση. Στις άλλες εγκλίσεις (υποτακτική, προστακτική) ΔΕΝ υπάρχει αύξηση. Παράδειγμα
Οριστική αορίστου
|
Υποτακτική
αορίστου
|
Προστακτική
αορίστου
|
έλυσα
|
να λύσω
|
λύσε
|
2) Αύξηση παίρνουν
κανονικά μόνο ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο. Π.χ. λύνω, έλυνα, έλυσα
3) Ρήματα που
αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο κανονικά δεν έχουν αύξηση. Π.χ. ανεμίζει, ανέμιζε, ανέμισε / εικάζω, είκαζα, είκασα
4) Ορισμένα (αλλά
όχι όλα) από τα ρήματα που είναι σύνθετα
με πρόθεση ή επίρρημα παίρνουν αύξηση που μπαίνει μετά την πρόθεση ή το επίρρημα, δηλαδή στο εσωτερικό του ρήματος,
γι’ αυτό και λέγεται εσωτερική αύξηση.
Η εσωτερική αύξηση μπαίνει σε σύνθετα ρήματα που το δεύτερο συνθετικό τους αρχίζει
από σύμφωνο (βλέπε κανόνας 2). Π.χ. ανα-μένω,
αν-έμενα, αν-έμεινα. Αν το δεύτερο συνθετικό αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο δεν
παίρνει εσωτερική αύξηση (βλέπε κανόνας 3): δι-αιρώ, δι-αιρούσα, δι-αίρεσα (δεν παίρνει εσωτερική αύξηση, επειδή
το β΄ συνθετικό «αιρώ» αρχίζει από δίφθογγο αι).
5) Σε όλες τις
παραπάνω περιπτώσεις η αύξηση διατηρείται ΜΟΝΟ όταν τονίζεται, αλλιώς χάνεται.
έλυσα,
έλυσες, έλυσε και έλυσαν
ΑΛΛΑ λύσαμε, λύσατε
ανέμενα, ανέμενες, ανέμενε,
ανέμεναν ΑΛΛΑ αναμέναμε,
αναμένατε
4.Ορισμένα ρήματα
έχουν ανώμαλη αύξηση. Τα κυριότερα
απ’ αυτά τα ρήματα είναι: έρχομαι > ήρθα, πίνω > ήπια, είμαι > ήμουν,
ξέρω > ήξερα, θέλω > ήθελα, βλέπω > είδα, λέω > είπα, έχω >
είχα.
Άσκηση: συμπληρώστε τον πίνακα του αορίστου σύμφωνα με το
παράδειγμα
τρέχω
|
έτρεξα
|
έτρεξες
|
έτρεξε
|
τρέξαμε
|
τρέξατε
|
έτρεξαν
|
πέφτω
|
||||||
αρχίζω
|
||||||
κλαίω
|
||||||
ορίζω
|
||||||
εικονίζω
|
||||||
καταλήγω
|
||||||
κατέχω
|
