Το έπος του Διγενή Ακρίτα

 Το έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας. Έζησε περίπου το 10ο μ.Χ. αιώνα και ονομαζόταν Διγενής  γιατί καταγόταν από δύο γένη, το αραβικό και το ελληνικό.  Η σωματική του δύναμη και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά.  Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή, από τους προγόνους ως το θάνατό του.

Αρχικά, γίνεται λόγος για τον πατέρα του, τον αμιρά της Συρίας Μουσούρ, ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός έλληνα στρατηγού, καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της, μονομάχησε με το μικρότερο, ηττήθηκε, προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την παντρεύτηκε. Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής. Έπειτα, περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και επιδόσεις του. Κατόπιν, αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια ερωτική περιπέτεια του Διγενή. Στη συνέχεια, γίνεται λόγος για τους αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του με την αμαζόνα Μαξιμώ), για την αναχώρησή του στις άκρες, όπου γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον Ευφράτη, όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του. Τέλος, περιγράφεται ο θάνατός του. 

Το έπος τοποθετείται χρονικά στις αρχές του 11ου μ.Χ. αιώνα. Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι η Grottaferrata. Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά.

Τα χειρόγραφα

Το έργο σώζεται σε έξι χειρόγραφες παραλλαγές:

1. το χειρόγραφο του Εσκοριάλ (βρέθηκε στην βιβλιοθήκη Εσκοριάλ της Μαδρίτης και αποτελείται από 1867 στίχους)

2.της Τραπεζούντας (βρέθηκε στην μονή Σουμελά του Πόντου και αποτελείται από 3182 στίχους)

3.το χειρόγραφο Άνδρου-Αθηνών (χειρόγραφο Εθνικής Βιβλιοθήκης 1074), με 4778 στίχους

4.της Κρυπτοφέρρης (από την μονή της Grottaferrata στην Ιταλία, με 3709 στίχους

5.της Οξφόρδης, που είναι ομοιοκατάληκτη διασκευή του 1670 από τον ιερομόναχο Ιγνάτιο Πετρίτση

6.της Άνδρου (τώρα Θεσσαλονίκης αρ. 2) που είναι πεζή διασκευή από την χρονιά 1632.

Αποσπάσματα

Τα αποσπάσματα προέρχονται από το επεισόδιο της μονομαχίας του Διγενή με την αμαζόνα Μαξιμώ, η οποία έχει συμμαχήσει με τους απελάτες εναντίον του Διγενή. Η Μαξιμώ προκαλεί σε μάχη τον Διγενή που στέκεται στην απέναντι όχθη:

Παραλλαγή Κρυπτοφέρης		Παραλλαγή Εσκοριάλ
Ταῦτα εἰποῦσα ἐν θυμῷ, ὥρμησε τοῦ περάσαι ἐγὼ δὲ λέγω πρὸς αὐτήν: «Μαξιμού, μὴν περάσης, ἀνδράσι καὶ γὰρ πέφυκεν ἔρχεσθαι πρὸς γυναίκας, ἔλθω λοιπὸν ἐγὼ πρὸς σέ, ὡς τὸ δίκαιον ἔχει.» Καὶ αὐτίκα τὸν ἵππον μου κεντήσας ταῖς περόναις, προς τὸ ὕδωρ ἐξώρμησα, ἀποτυχὼν τοῦ πόρου· ἦν δὲ πολὺς ὁ ποταμὸς καὶ ἔπλευσεν ὁ ἵππος· ὕδατος τούτου ἔκχυσις ἄποθεν δὲ ὑπῆρχεν βραχύτατην ἐμφαίνουσα λίμνην, συχνήν τε πόαν ἐν ᾗπερ στᾶσα ἀσφαλῶς λίαν εὐτρεπισμένη ἡ Μαξιμοὺ τὴν προσβολὴν την ἐμὴν ἐπετήρει· οἱ δὲ συνόντες ἄλλοι μὲν ἔτρεχον πρὸς τὸν πόρον, ἕτεροι δὲ ἐνήδρευον ἐγκρύμματα ποιοῦντες. Ἐγὼ δέ,ὅταν ἔγνωκα εἰς γῆν πατεῖν τὸν ἵππον, τρανὰ αὐτὸν ἠρέθιζον, καὶ τὸ σπαθὶν ἑλκύσας ὁλοψύχως πρὸς Μαξιμούν εὐτέχνως ἀπηρχόμην. Ἡ δέ, ὡς προηυτρέπιστο, προσαπαντᾶν δραμοῦσα, κονταρέαν μοι δέδωκεν ξυστὴν εἰς τὸ λουρίκιν· καὶ μηδαμῶς ἀδικηθεὶς ἔκοψα τὸ κοντάριν, τινάξας δ' αὖθις τὸ σπαθίν, ταύτης ἐνεφεισάμην, τοῦ δε βούλχα ἀπέτεμον τὴν κεφαλὴν εὐθέως·		Καὶ σύντομα ἐπιλάλησεν, τὸν ποταμὸν περάση καὶ ἐγὼ δὲ τὴν ἐλάλησα φωνὴν ἀπὸ μακρόθεν: «αὐτόθε στέκου, Μαξιμού, ὧδε μηδὲν περάσης! Τοὺς ἄνδρας πρέπει νὰ περνοῦν, ἀμὴ ὄχι τὰς γυναίκας. Περάσειν ἔχω, Μαξιμού, ὡς διὰ σέναν τὸ ποτάμιν καὶ νὰ σοῦ ἀντιμέψωμεν, ὡς καὶ τὸ δίκαιον ἔχεις». Τὸν γρίβαν μου ἐπιλάλησα, τὸν ποταμὸν περάση, καὶ εἶχεν νερὸν ὁ ποταμὸς πολὺν καὶ βουρκωμένον καὶ ἐξέπεσεν ὁ γρίβας μου καὶ ἐχώθην ἕως τραχήλου· καὶ δένδρον ἔπεψεν ὁ Θεὸς ἀπέσω εἰς τὸ ποτάμιν καὶ ἀν εἶχεν λείπειν τὸ δενδρόν, ἐπνίγετον ὁ Ἀκρίτης. Καὶ ὡς εἶδεν τοῦτο ἡ Μαξιμού, ἀπάνω μου ἐκατέβη· κοντάριν ἐμαλάκιζεν, τὴν κονταρέαν μὲ δώση καὶ ταῦτα τὸ κοντάριν της ἔριψα παρὰ μίαν καὶ σύντομα ἔριψα ραβδίν, τὴν Μαξιμούν ἐλάλουν: «Ἐλεῶ τὰ κάλλη σου, κυρά, βλέπε μὴ κινδυνεύσης· ἀλλὰ ἄς δώσω, Μαξιμού, τὴν φάραν σου ραβδέαν καὶ ἐκ τὴν ραβδέαν, Μαξιμού, νόησε με τίναν ἔχεις». Καὶ ἐγὼ ραβδέαν ἔδωσα τὴν φάραν 'ς τὰς κουτάλας καὶ ἀνάσκελα ἐξήπλωσεν ἡ θαυμαστὴ ἡ φάρα.