Το Γκεμπεκλί
Τεπέ (Göbekli Tepe) είναι αρχαιολογικός τόπος στη σημερινή Τουρκία, ο οποίος βρίσκεται ακόμα υπό ανασκαφή.
Το Γκεμπεκλί
Τεπέ είναι μια τοποθεσία της Τουρκίας κοντά στα σύνορα με την Συρία και
απέχει 15 χιλιόμετρα από την πόλη Ούρφα. Σ' αυτή την περιοχή έχουν βρεθεί
προϊστορικοί ναοί της νεολιθικής εποχής που έχουν χρονολογηθεί γύρω
στο 11.500 π.Χ. και είναι οι αρχαιότεροι στον κόσμο. Πιστεύεται ότι
κατασκευάστηκαν από κυνηγούς-συλλέκτες
Ανασκαφές
Οι πρώτες
ανασκαφές έγιναν το 1964 από την Αμερικανό αρχαιολόγο Πήτερ
Μπένεντικτ, ο οποίος προσδιόρισε μόνο ότι στην περιοχή υπήρχε δραστηριότητα κατά τη νεολιθική εποχή. Το 1994 τις ανασκαφές συνέχισαν Τούρκοι αρχαιολόγοι
του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Κλάους
Σμιθ του Πανεπιστήμιου της Χαϊδελβέργης. Μέχρι τότε τον λόφο
χρησιμοποιούσαν γεωργοί καλλιεργώντας τον και συχνά μετακινούσαν τις μεγάλες πέτρες. Οι πρώτες έρευνες των αρχαιολόγων έδειξαν ότι δεν πρόκειται
για φυσικό λόφο και αργότερα ανακάλυψαν τους πρώτους μεγάλιθους σε σχήμα Τ.
Ο αρχαιολογικός χώρος
Ανακαλύφθηκαν
στρώματα πολλών χιλιετιών δραστηριότητας. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο χώρος
χρησιμοποιούνταν για τελετές γονιμότητας και ότι οι μεγάλιθοι στο κέντρο
των κύκλων συμβολίζουν την γυναίκα. Το αρχαιότερο στρώμα πιστεύεται ότι ίσως
φτάνει και στη Μεσολιθική εποχή και περιλαμβάνει μεγάλιθους σε
κυκλικό σχήμα, ενώ τον χώρο τον περιβάλει χτιστός πέτρινος τοίχος. Το δεύτερο στρώμα
χρονολογείται στην προ-Β Κεραμική Νεολιθική και απεκάλυψε πολλά
παρακείμενα ορθογώνια δωμάτια. Το πιο πρόσφατο στρώμα αποτελείται από ιζήματα ως αποτέλεσμα της διάβρωσης και της γεωργικής δραστηριότητας.
Οι ναοί
έχουνε μεγάλες διαστάσεις, ενώ η ύπαρξη πολλών μεγάλιθων δίπλα-δίπλα δείχνει
την ύπαρξη πολλών ιερών. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Κλάους Σμίθ,
ο οποίος κάνει κάποιες μυθολογικές εικασίες, πιστεύει ότι οι μεγάλιθοι με το
σχήμα Τ ίσως συμβόλιζαν μυθικά πλάσματα, ίσως προγόνους, ή και
και θεούς. Πιστεύει ότι ίσως συνδέονται με τη μυθολογία των αρχαίων Σουμερίων
που πίστευαν ότι στο ιερό βουνό Du-Ku κατοικούσαν οι θεότητες Annuna, πολύ
αρχαίοι θεοί χωρίς επιμέρους ονόματα. Είναι επίσης εμφανές ότι τα σκαλισμένα ζώα και οι άλλες
εικόνες είναι ειρηνικού χαρακτήρα και δεν παρέχουν ενδείξεις οργανωμένης βίας.
Αρχιτεκτονική
Οι ναοί
περιλαμβάνουν μεγάλιθους σε κυκλικό σχήμα, οι οποίοι δεν ξεπερνούν τα 30 μέτρα,
οι πέτρινοι στύλοι έχουν σχήμα Τ και επάνω τους έχουν χαραχθεί
ανάγλυφες μορφές ζώων, όπως αλεπούδες, σκορπιοί, φίδια κ.ά., ενώ στο κέντρο κάθε
κύκλου υπάρχουν δύο μεγάλιθοι. Οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από ακατέργαστη
ξηρή πέτρα, ενώ το δάπεδο από ασβεστολιθικές πέτρες. Πολύ κοντά στον χώρο
βρέθηκε και το λατομείο εξόρυξης των μεγάλιθων, όπου έχουν βρεθεί
μισοτελειωμένοι μεγάλιθοι.
Στο χώρο
βρέθηκαν εργαλεία από γυαλί και οστά ζώων. Εντούτοις απόδειξη κατοικιών και
οικισμού δεν υπάρχει, καθώς δεν έχουν βρεθεί καθόλου ίχνη οικόσιτων φυτών και
ζώων, και η ερμηνεία που έχει δοθεί στα κτίρια είναι ότι ήταν ναοί.
Χρονολογικό πλαίσιο
Όλες οι
δηλώσεις σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο πρέπει να θεωρηθούν προκαταρκτικές,
αφού μόνο το 1,5% του χώρου της συνολικής έκτασης έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως μέχρι σήμερα πολύ λίγα στοιχεία για
οικιστική χρήση. Μέσω της μεθόδου χρονολόγησης με άνθρακα 14, το τέλος του
στρώματος ΙΙΙ θα μπορούσε να προσδιορίζεται περίπου στο 9000 π.Χ. Το στρώμα Ι
εκτιμάται στο 11.000 π.Χ. ή και νωρίτερα. Το II στρώμα χρονολογείται περίπου
στο 8.000 π.Χ.. Έτσι, το σύμπλεγμα δημιουργήθηκε πριν τη λεγόμενη Νεολιθική
επανάσταση, δηλαδή την αρχή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, η οποία
θεωρείται ότι άρχισε μετά το 9000 π.Χ..
Οι
αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και 500 άτομα για να εξάγουν τους
μεγάλιθους (κάποιοι από αυτούς ζυγίζουν και 50 τόνους) από τα γύρω λατομεία και
να τους μεταφέρουν σε απόσταση 100 έως 500 μέτρα. Στις αρχές της 8ης χιλιετίας
η περιοχή έχασε τη σημασία της και με την πάροδο του χρόνου ξεχάστηκε. Άγνωστος παραμένει ο λόγος που έγινε η σκόπιμη κάλυψη όλου του χώρου με 300 έως 500
κυβικά χώμα.
(Από τη Βικιπαίδεια)
Δες και το άρθρο της Καθημερινής ΕΔΩ
