Σχεδιάγραμμα σελ. 19-21 (Ο Ηρἀκλειος και η δυναστεία του 610-717: εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης)

Ιστορία

Σχεδιάγραμμα σελ. 19-21 (Ο Ηρἀκλειος και η δυναστεία του 610-717: εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης)

1.Η κρίση του Βυζαντίου μετά το θάνατο του Ιουστινιανού

Η εξάντληση του Βυζαντίου από τους συνεχείς πολέμους του Ιουστινιανού σε Ανατολή και Δύση, αλλά και άλλες ατυχίες (λοιμοί, κακές σοδειές, σεισμοί, εισβολές ξένων λαών) οδήγησαν στα τέλη του 6^ου και στις αρχές του 7^ου αιώνα α) στην παρακμή των πόλεων, β) στη μείωση του πληθυσμού, γ) στην υποχώρηση του εμπορίου και της χρήσης του νομίσματος, δ) στην παραμέληση του στρατού, ε) στην εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια, στ) στην κατάληψη από τους Πέρσες των περισσότερων ασιατικών περιοχών του κράτους. Γενικά το κράτος φαινόταν έτοιμο να διαλυθεί.

2.Ο Ηράκλειος (610-641) και η αντεπίθεση του Βυζαντίου

Την κατάσταση ανέλαβε να διορθώσει ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, ο Ηράκλειος (610-641), ο οποίος α) αναδιοργάνωσε το στρατό με την οικονομική βοήθεια της Εκκλησίας και του Πατριάρχη Σέργιου, β) νίκησε τους Πέρσες μετά από συνεχείς εκστρατείες (622-628) και ξαναπήρε πίσω όλα τα εδάφη του Βυζαντίου που εκείνοι είχαν κατακτήσει, γ) νίκησε τους Άβαρους και τους Σλάβους που πολιόρκησαν την ίδια την Κωνσταντινούπολη. (626), δ) πήρε πίσω τον Τίμιο Σταυρό του Χριστού που είχαν αρπάξει οι Πέρσες. Ωστόσο οι βυζαντινές επιτυχίες αποδείχτηκαν προσωρινές, αφού τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ηράκλειου θα εμφανιστεί ένας νέος ισχυρός εχθρός, οι Άραβες, οι οποίοι θα νικήσουν τους κουρασμένους από τους συνεχείς μεταξύ τους πολέμους Πέρσες και Βυζαντινούς.

3.Ο θεσμός των θεμάτων

Οι ανάγκες της άμυνας του κράτους εναντίον των Αράβων οδήγησαν τους διαδόχους του Ηρακλείου να αναδιοργανώσουν το κράτος χωρίζοντάς το σε ένα καινούργιο σύστημα επαρχιών κατά τον 7^ο αιώνα, τα θέματα. Τα θέματα ήταν μικρότερα από τις παλιές επαρχίες, είχαν το δικό τους στρατό και διοικούνταν από έναν στρατηγό, ο οποίος είχε και την πολιτική και τη στρατιωτική εξουσία. Σε αντίθεση με τις παλιές λεγεώνες, ο στρατός των θεμάτων δεν αποτελούνταν από μισθοφόρους, αλλά από ελεύθερους αγρότες, στους οποίους το κράτος παραχωρούσε στρατιωτικά κτήματα, τα στρατιωτόπια. Οι αγρότες μ’ αυτά συντηρούσαν την οικογένειά τους, αγόραζαν τον οπλισμό τους και κάλυπταν τα έξοδα των εκστρατειών. Επειδή οι στρατιώτες αγωνίζονταν πια για την πατρίδα, τις οικογένειες και τα χωράφια τους, ο στρατός έγινε πιο αποτελεσματικός από τον παλιό μισθοφορικό στρατό.

4.Ο εξελληνισμός του κράτους

Την εποχή αυτή α) η ελληνική γλώσσα αντικαθιστά τα Λατινικά στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση, β) οι ελληνικοί τίτλοι αντικαθιστούν τους ρωμαϊκούς (π.χ. χιλίαρχος αντί λογγίνος, εκατόνταρχος αντί κεντουρίωνας, στρατηγός αντί κόμης. Και η λέξη θέμα για τις νέες επαρχίες είναι ελληνική και προερχόταν από τη λέξη θέση), γ) ο Ηράκλειος υιοθέτησε πρώτος τον ελληνικό τίτλο βασιλεύς και μάλιστα με τη χριστιανική προσθήκη πιστός εν Χριστώ.