Εκπληκτική απαγγελία του όρκου του Ιπποκράτη όπως ακουγόταν με την αρχαία ελληνική προφορά

Πώς μιλούσαν οι μακρινοί πρόγονοί μας

Πώς ακριβώς ακούγονταν τα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά, η «πρωτογλώσσα» από την οποία κατάγονται όλες οι σύγχρονες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες; Οι σχετικές γνώσεις μας είναι παραπάνω από ελλιπείς, ωστόσο ένας γλωσσολόγος έκανε μια απόπειρα να δώσει την απάντηση απαγγέλλοντας δυο κείμενα με τον τρόπο με τον οποίο πιστεύει ότι θα πρέπει να μιλούσαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Κανείς δεν μπορεί να κρίνει αν η προφορά του είναι πράγματι η σωστή, αφού τα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά έχουν πάψει να μιλιούνται εδώ και χιλιετίες, όμως το εγχείρημά του έχει προσελκύσει έντονα το ενδιαφέρον τόσο των επιστημόνων όσο και του κοινού, το οποίο έχει αναγάγει την απαγγελία του σε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες των τελευταίων ημερών στο Διαδίκτυο.

Η μητέρα όλων των γλωσσών

Ηδη από τον 19^ο αιώνα οι γλωσσολόγοι συμφωνούν στο ότι όλες οι σύγχρονες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες – συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών – κατάγονται από μια κοινή μητρική γλώσσα, η οποία έχει ονομαστεί Πρωτο-Ινδοευρωπαϊκή (=ΠΙΕ). Αν και θεωρείται ότι η ΠΙΕ, όπως την αποκαλούν εν συντομία οι ειδικοί, μιλήθηκε ως μοναδική γλώσσα στην Ευρώπη και στην Ασία σε κάποιο διάστημα ανάμεσα στο 4500 και το 2500 π.Χ., δεν υπάρχουν γραπτά κείμενά της. Χάρη όμως σε επισταμένες έρευνες που έχουν γίνει όλο αυτό το διάστημα θεωρείται η πρωτογλώσσα που γνωρίζουν καλύτερα οι γλωσσολόγοι.

Βασιζόμενος σε όλα τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί ως τώρα από τις παλαιότερες  αλλά και από τις τελευταίες μελέτες ο Αντριου Μπερντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και ειδικός στη φωνητική της πρωτο-ινδοευρωπαϊκής, «ξαναζωντανεύει» τη νεκρή πρωτογλώσσα απαγγέλλοντας δυο κείμενα για λογαριασμό του περιοδικού «Archaeology». Το πρώτο είναι γνωστό ως «Το πρόβατο και τα άλογα» και είχε συνταχθεί στα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά από τον γερμανό γλωσσολόγο Αουγκούστ Σλάιχερ το 1868. Το δεύτερο είναι «Ο βασιλιάς και ο θεός», ένας μύθος από τη Ριγκβέδα, μεταφερμένος από τα σανσκριτικά στα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά από τους γλωσσολόγους Ερικ Χαμπ και Σουμπχάντρα Κουμάρ Σεν. 

Παρ’ ότι η ΠΙΕ είναι η πρωτογλώσσα που οι ειδικοί γνωρίζουν καλύτερα σήμερα, τα κενά των επιστημόνων γύρω από αυτήν είναι τεράστια. Ακόμη και η προέλευσή της αμφισβητείται. Η επικρατέστερη θεωρία – υπέρ της οποίας τίθεται και ο δρ Μπερντ – τη θέλει να έχει γεννηθεί στις στέπες της Κασπίας Θάλασσας πριν από 6.500 χρόνια (γύρω στο 4,500 π.Χ.), άλλοι όμως επιστήμονες υποστηρίζουν ότι «ξεπήδησε» αρκετά νωρίτερα στα χωράφια της Ανατολίας. Με τόσες διαφωνίες και σκοτεινά σημεία φυσικά δεν είναι δυνατόν να θεωρήσει κανείς ότι η εκφώνηση των πρωτο-ινδοευρωπαϊκών από τον δρα Μπερντ είναι πράγματι σωστή. Ο ίδιος, σε συνέντευξή του στο ειδησεογραφικό μπλογκ Huffington Post, δηλώνει ότι αποτελεί μια«πολύ βάσιμη κατά προσέγγιση απόδοση». Όταν τον ρώτησαν πώς θα μπορούσαμε να έχουμε μια απολύτως «σίγουρη» ηχογραφημένη απόδοση απάντησε γελώντας: «Με μια μηχανή του χρόνου, ίσως;»

H δασεία στα αρχαία Ελληνικά

H δασεία στα αρχαία Ελληνικά

Η δασεία, η οποία σημειώνεται σε έναν αριθμό λέξεων της αρχαίας Ελληνικής, αποτελούσε έναν δασύ ήχο, όπως αυτός που ακούγεται στην αρχή της αγγλικής λέξης home. Για την παράστασή του οι περισσότεροι Έλληνες (ανάμεσά τους και οι Αθηναίοι) χρησιμοποίησαν αρχικά το γράμμα Η (ήτα), όπως ακριβώς συμβαίνει και στο λατινικό και τα νεότερα ευρωπαϊκά αλφάβητα. Σταδιακά, ωστόσο, επικράτησε η ιωνική χρήση του Η για την παράσταση του μακρού e (=εε = η). Αργότερα αυτός ο φθόγγος «έκλεισε» σε i, γι’ αυτό και σήμερα το ήτα δηλώνει ήχο ίδιο με το γιώτα. Π.χ. Α.Ε. κῆπος  = keepos > kipos = κήπος Ν.Ε.

  Προκειμένου να δηλωθεί η δασεία, οι γραμματικοί της ελληνιστικής εποχής χρησιμοποίησαν το αριστερό μισό του Η, δηλαδή ⱶ (σημειούμενο πάνω από το φωνήεν), το οποίο αργότερα στρογγυλοποιήθηκε και εξελίχτηκε στη γνωστή δασεία. Η ψιλή (το δεξί μισό του Η), δήλωνε απλώς την έλλειψη του δασέος πνεύματος. Η δασεία προφερόταν κατά την ελληνιστική εποχή, όπως δείχνουν τα δάνεια της λατινικής γλώσσας από την Ελληνική (λ.χ. historia), αλλά ως το 2ο αιώνα μ.Χ. είχε χαθεί πια από τη γλώσσα μας. Η απώλεια της δασείας είχε συμβεί αιώνες νωρίτερα σε ορισμένες ελληνικές διαλέκτους, όπως η ιωνική ή η αιολική (ψιλωτικές διάλεκτοι), όπου πρέπει να είχε πάψει να ακούγεται ήδη από την εποχή του Ομήρου.

Ορισμένα αξιοσημείωτα φαινόμενα:

α) Ιστορικά οι περισσότερες δασείες προήλθαν από προϊστορικό σ-, το οποίο εξασθένησε. Πβ. λ.χ. τη διπλοτυπία σῦς και ὗς. Στο εσωτερικό της λέξης το -σ- ανάμεσα σε δύο φωνήεντα αδυνάτισε πρώτα σε -h- και στη συνέχεια χάθηκε ολότελα. Π.χ. (τοῦ) βέλεσος > βέλεhος > βέλεος και με συναίρεση (τοῦ) βέλους. Η ενδιάμεση φάση (βέλεhoς) διατηρείται ακόμη στις μυκηναϊκές πινακίδες (1400-1200 π.Χ.).   

β) Δασεία προήλθε επίσης από αρχικό ημίφωνο y. Π.χ. yός > hός > ὅς.

γ) Στην αρχή μιας λέξης το ρ- έπαιρνε δασεία (ῥ). Σύμφωνα με την πιθανότερη ερμηνεία η προφορά του ρ- εδώ ήταν άηχη. Πολλές φορές υποκρύπτεται πρωταρχικός τύπος σρ-. Π.χ.  σρέω > hρέω > ῥέω.

δ) Η συνάντηση ενός τ, κ, π με τη δασεία κατά τη σύνθεση έδινε θ (=τh), χ(=κh), φ (=πh). Π.χ. κατά + ἡμέρα > κατ+ἡμέρα > καθημερινός. ἐπί+ἡμέρα > ἐπ+ἡμέρα > ἐφημερία κ.ο.κ.

ε) Σε άλλες περιπτώσεις σύνθεσης η δασεία άλλοτε διατηρούνταν και άλλοτε χανόταν. Για παράδειγμα γραμματικοί μας πληροφορούν ότι το επίθετο φίλιππος διατηρούσε την εσωτερική δασεία (φίλἱππος), αλλά ως κύριο όνομα την έχανε (Φίλιππος). Οι επιγραφές άλλοτε σημειώνουν την εσωτερική δασεία και άλλοτε όχι (π.χ. εὔορκος, αλλά και εὔhορκος), γεγονός που δείχνει ότι η άρθρωσή της ήταν προαιρετική και εξαρτιόταν πιθανώς και από παράγοντες όπως το ύφος, η ταχύτητα ομιλίας ή το κατά πόσο τα δύο συνθετικά είχαν ενωθεί πλήρως ή όχι στη συνείδηση του ομιλητή.

στ) Η υποχρεωτική παρουσία της δασείας στο αρχικό ὑ- δεν έχει λάβει ακόμη επαρκή εξήγηση, αλλά μάλλον πρόκειται για φωνητικό φαινόμενο και δεν έχει ετυμολογική προέλευση. 

Το κύπελλο του Νέστορα

Στις Μυκήνες ο Ερρίκος Σλήμαν ήταν πεπεισμένος ότι τα έπη του Ομήρου δεν ήταν παραμύθια των Ελλήνων, ούτε φαντασιώσεις ενός ποιητή, αλλά αποτελούσαν την ιστορική καταγραφή μια σημαντικής περιόδου της αρχαίας ελληνικής ιστορίας.

Τρία χρόνια μετά την ανακάλυψη της  αρχαίας Τροίας, στο λόφο του Χισαρλίκ, το 1876 άρχισε ανασκαφές στις Μυκήνες. Γρήγορα έφθασε  στα ταφικά συμπλέγματα των Μυκηνών. Στον ταφικό περίβολο Α’  ανακάλυψε πολλούς λακκοειδείς τάφους στους οποίους βρέθηκαν πλούσια κτερίσματα, συμπεριλαμβανομένων πολλών χρυσών αντικειμένων.

                                                                                               (λακκοειδείς τάφοι)

Ανάμεσα σε αυτά ήταν ένα ολόχρυσο κύπελλο το οποίο πήρε την ονομασία «Κύπελλο του Νέστορα» όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα, ως το κύπελλο του βασιλιά της Πύλου.
Ο Σλήμαν πίστευε ότι οι λακκοειδείς τάφοι ανάγονταν χρονικά  στην εποχή του Τρωικού Πολέμου και προσδιόρισε μάλιστα τον τέταρτο τάφο ως Τάφο του Αγαμέμνονα.

Ωστόσο ο χρονικός προσδιορισμός των λακκοειδών τάφων που ανακάλυψε ο Σλήμαν δεν έγινε δεκτός από τους αρχαιολόγους της εποχής του. Οι λακκοειδείς τάφοι χρονολογούνται γύρω στο 1600- 1500 π.Χ. πολύ νωρίτερα από τον τρωικό πόλεμο. Το κύπελλο εξάλλου, που βρέθηκε στις Μυκήνες διαφέρει από αυτό το οποίο περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα του αλλά  είναι και πολύ μικρότερο σύμφωνα με τις περιγραφές του. Η χρυσή κούπα των Μυκηνών διαθέτει δύο λαβές, ενώ η κούπα του Ομήρου έχει τέσσερις. Ο Όμηρος αναφέρει πως σε κάθε λαβή έχει σκαλισμένα δύο περιστέρια ενώ αυτό των Μυκηνών έχει ένα πουλί σε κάθε λαβή και, επιπρόσθετα,  αντί για τα ομηρικά περιστέρια το κύπελλο των Μυκηνών έχει ανάγλυφα γεράκια. Το κύπελλο αυτό βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Στις Πιθηκούσσες της Ιταλίας

Το λεγόμενο ‘Κύπελλο του Νέστορα’ των  αρχαίων Πιθηκουσσών είναι μια πήλινη κούπα (κοτύλη) που βρέθηκε το 1954 σε ανασκαφές σε αρχαίους ελληνικούς τάφους στο νησί Πιθηκούσσαι της αρχαιότητας που είναι το σημερινό  νησί Ίσκια  στον κόλπο της Νάπολης (Ιταλία).

Οι Πιθηκούσσες ήταν από τις πρώτες ελληνικές αποικίες  στη Δύση. Το κύπελλο χρονολογείται στους γεωμετρικούς χρόνους  περίπου 750-700 π.Χ. και πιστεύεται ότι φτιάχτηκε σε εργαστήριο της Ρόδου. Σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο Villa Arbusto στο χωριό Lacco Ameno,  στο νησί της Ίσκιας, στην Ιταλία. Το κύπελλο φέρει μια επιγραφή τριών γραμμών που έχει χαραχθεί στα πλευρά του σε μεταγενέστερο χρόνο και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως δώρο ταφής σε ένα νεαρό αγόρι.

Η επιγραφή είναι ένα από τα παλαιότερα γνωστά δείγματα γραφής του ελληνικού αλφαβήτου, και καθορίζεται ως ισάξιο με αυτό  της  οινοχόης του Δίπυλου της Αττικής. Και οι δύο αυτές οι επιγραφές στα αρχαία αυτά σκεύη χρονολογούνται  γύρω στο 740-720 π.Χ. και φέρονται ως συνδεδεμένες με την ευβοϊκή γραφή.

Η επιγραφή

Η επιγραφή δεν είναι  ακέραια αφού έχουν χαθεί ορισμένα θραύσματα από το κύπελλο, ωστόσο γίνεται κατανοητή. Είναι  γραμμένη από δεξιά προς τα αριστερά σε τρεις ξεχωριστές γραμμές.

Το κείμενο έχει ως εξής:

ΝΕΣΤΟΡΟΣ : ΕΙΜΙ : ΕΥΠΟΤΟΝ : ΠΟΤΕΡΙΟΝ
ΗΟΣ ΔΑ ΤΟΔΕ ΠΙΕΣΙ : ΠΟΤΕΡΙΟ : ΑΥΤΙΚΑ ΚΕΝΟΝ
ΗΙΜΕΡΟΣ ΗΑΙΡΕΣΕΙ : ΚΑΛΛΙΣΤΕΦΑΝΟ : ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ

Το οποίο μεταγραφόμενο με την κλασική ορθογραφία  και με τα γράμματα που λείπουν σε παρένθεση,  έχει ως εξής:

Νέστορος [εἰμὶ] εὔποτ[ον] ποτήριο[ν]·
ὃς δ’ ἂν τοῦδε π[ίησι] ποτηρί[ου] αὐτίκα κῆνον
ἵμερ[ος αἱρ]ήσει καλλιστ[εφάν]ου Ἀφροδίτης.
--
«Είμαι το καλόπιοτο ποτήρι του Νέστωρα
Όποιος, λοιπόν, πιει από το ποτήρι αυτό αμέσως θα τον κυριεύσει
Ο πόθος της ομορφοστεφανωμένης Αφροδίτης»

Οι μελετητές της γραφής, πέρα από τον  σχηματικό χαρακτήρα της ελληνικής αλφαβήτου, εντοπίζουν και μια  σαρκαστική διάθεση στο περιεχόμενό της,  καθώς αναφέρεται στο πλούσιο και θρυλικό Κύπελλο του Νέστoρα της Ιλιάδας με την απλότητα ενός κυπέλλου φτιαγμένου από πηλό.

(Πηγή:  "http://www.istorikathemata.com" )

Η οινοχόη του Διπύλου: η αρχαιότερη ελληνική αλφαβητική επιγραφή

Η οινοχόη του Διπύλου που φιλοξενείται στο Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο φέρει την αρχαιότερη ελληνική επιγραφή μετά τις μυκηναϊκές πινακίδες. Βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο του Διπύλου, στην περιοχή του Κεραμεικού, στην Αθήνα.

Περιγραφή 

Η οινοχόη είναι διακοσμημένη με αγγειογραφία που εικονίζει μια φόρμιγγα (είδος λύρας). Φέρει την εξής επιγραφή, γραμμένη από τα δεξιά προς τα αριστερά:

ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟΤΑΤΑΠΑΙΖΕΙΤΟΤΟΔΕΚΛΜΙΝ

 - ὃς νῦν ὀρχηστῶν πάντων ἀταλώτατα | παίζει τῶ τόδε ...,

που σημαίνει σήμερα, ότι «την κανάτα αυτή θα την πάρει ο χορευτής που θα χορέψει πιο χαριτωμένα». Ήταν δηλαδή έπαθλο χορευτικών αγώνων.

Χρονολόγηση

Το αγγείο χρονολογείται στα 740 π.Χ. Η επιγραφή είναι χαραγμένη λίγο μετά από το ψήσιμο του αγγείου. Είναι ιστορικής σημασίας διότι καινοτομεί ως προς τα γράμματα. Το Χ πρωτοεμφανίζεται στο ελληνικό αλφάβητο, μαζί με το Φ και Ψ που είναι άγνωστα στο φοινικικό αλφάβητο. Το Η και το Ω αποδίδονται ως Ε και Ο.

 (Πηγή: Βικιπαίδεια)

Το "Πάτερ ημών" σε διάφορες νεοελληνικές διαλέκτους

5.Κυπριακά

Badera mas is don uranon, na ayasti do onoman su.

 Na erti i vasilia su. Na yini do theliman su, 

obos is don uranon etsi je is din yin.

Dhose mas simmera do psumin mas do anangeon.

 Je sihhora mas da ftesimada mas, 

obos je emis sihhorumen jinus bu mas iftesin.

 Je men mas feris se birasmon, alla ghlidose mas bu do gagon.

6.Γκρεκάνικα (Κάτω Ιταλία)

Patrimς pu stei stin ajera,
pu n'ajasti o Nomΰ-su,
pu n'arti i Vasilia-su,
Pu na jetti to telimΰ-su,
pos stin ajera, jωs stin ghi.
Dςstu es emΰ to fsomi simmerinς.
Fsexorisς-mma tes amartie-mma,
pos emi efsexorωme us addω,
ce na mi mas feri es ton ΰscimo,
ce vlefse-ma es pa' kkakς.