Πολιτικές,
οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές (11ος-15ος αιώνας), σελ. 94-98. Ο ρόλος
της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και των μοναστηριών στην οργάνωση της ζωής κατά
το Μεσαίωνα, σελ. 99-100.
1.Οικονομικές και
κοινωνικές εξελίξεις
Α.Η αναζωογόνηση
της οικονομίας μεταξύ 11ου και 13ου αιώνα.
-Διάφορες τεχνολογικές εξελίξεις οδήγησαν στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής.
-Αυτό οδήγησε με τη σειρά του σε αύξηση του πληθυσμού.
-Οι πόλεις αναζωογονούνται και αναπτύσσονται. Οι
χωρικοί έρχονται σ’ αυτές με το περίσσευμα των αγροτικών προϊόντων τους, για να
τα ανταλλάξουν με βιοτεχνικά είδη και εμπορεύματα. Δημιουργούνται έτσι οργανωμένες
εμποροπανηγύρεις, στις οποίες αναπτύσσεται η αρχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος
(τράπεζες, δάνεια, συναλλαγματικές). Αυξάνεται έτσι η κυκλοφορία του
νομίσματος. Αναπτύσσεται το εμπόριο, η βιοτεχνία, η τεχνολογία, η ναυτιλία.
Δημιουργείται μια νέα τάξη στις πόλεις, η αστική (έμποροι, βιοτέχνες, τεχνίτες,
τραπεζίτες), που αμφισβητεί την κυριαρχία των ευγενών και της φεουδαρχικής
τάξης και ζητά δικαιώματα. Οι άνθρωποι αυτοί αντλούν τον πλούτο τους από το
χρήμα και όχι από την κατοχή γης, όπως οι φεουδάρχες. Έτσι αρχίζει η κρίση της
φεουδαρχίας.
-Ο πληθυσμός των πόλεων αυξάνεται με την άφιξη
πολλών αγροτών που εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και την εγκατάσταση εμπόρων.
Πόλεις όπως το Μιλάνο και το Παρίσι φτάνουν τους 100 000 κατοίκους.
Β.Η κρίση του 14ου και
15ου αιώνα
-Όλα τα παραπάνω περνούν περίοδο δοκιμασίας από τον
14ο αιώνα: α) ο Μαύρος Θάνατος (πανούκλα) εξόντωσε σχεδόν το μισό πληθυσμό της
Ευρώπης. β) Η γη δεν επαρκούσε για να θρέψει τον αυξημένο πληθυσμό, με
αποτέλεσμα έλλειψη τροφίμων και πείνα. γ) Ξεσπούν πόλεμοι με πιο καταστροφικό τον
Εκατονταετή Πόλεμο Αγγλίας-Γαλλίας (1337-1453). δ) Επικρατούν δυσμενείς
καιρικές συνθήκες (το κλίμα ψυχραίνει) που μειώνουν την αγροτική παραγωγή.
-Συνέπειες: μείωση πληθυσμού, πτώση του εμπορίου,
αύξηση τιμών, αύξηση φορολογίας που οδηγεί σε εξεγέρσεις της αστικής και
αγροτικής τάξης εναντίον των ευγενών.
2.Πολιτικές
εξελίξεις
-Στη Γαλλία ο βασιλιάς ενισχύει την εξουσία του σε
βάρος των ευγενών. Για να περιορίσει τη δύναμή τους δημιουργεί τη Συνέλευση Γενικών
Τάξεων, ένα είδος βουλής, όπου συμμετέχουν εκπρόσωποι όχι μόνο των ευγενών,
αλλά και του κλήρου και των αστών. Έτσι, όμως, δεν περιορίζει μόνο τη δύναμη
των ευγενών, αλλά έμμεσα και τη δική του.
-Στην Αγγλία συμβαίνουν παρόμοιες εξελίξεις, αλλά με
πρωτοβουλία των ευγενών, των αστών και του κλήρου. Η Μεγάλη Χάρτα των Δικαιωμάτων
(1225) επιβάλλει περιορισμούς στη βασιλική εξουσία, ενώ συγκροτείται και
κοινοβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν ευγενείς, αστοί, κλήρος.
-Η Γερμανία παραμένει διαιρεμένη σε κρατίδια, παρά
την ύπαρξη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Ο
αυτοκράτορας έχει αδύναμη εξουσία. Οι ηγεμόνες των κυριότερων κρατών, οι οποίοι
εκλέγουν και τον αυτοκράτορα, δημιουργούν τη Δίαιτα, ένα είδος κοινοβουλίου,
όπου συμμετέχουν οι ίδιοι και εκπρόσωποι των αστών και του κλήρου.
3.Η Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία
-Παραμένει δυνατή, α) επειδή κατέχει μεγάλο πλούτο από
δωρεές εκτάσεων γης, β) επειδή είναι άριστα οργανωμένη σε όλη την Ευρώπη, γ)
επειδή ελέγχει πνευματικά το λαό, δ) επειδή με τα χρήματά της ιδρύει
νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία κ.τ.λ., ασκώντας κοινωνική πολιτική, ε)
ιδρύει σχολεία στα μοναστήρια, στις πόλεις, ενώ ελέγχει και τα πανεπιστήμια,
στ) προστατεύει τον άμαχο πληθυσμό από τις συγκρούσεις μεταξύ των φεουδαρχών,
ορκίζοντάς τους να μην πειράζουν τους αδύνατους.
-Εντούτοις το κύρος της Εκκλησίας περνά κρίση, επειδή
πολλοί ιερείς έχουν εξασθενημένο θρησκευτικό συναίσθημα, ενώ εκμεταλλεύονται
συχνά και την αφέλεια του λαού, για να αποκομίζουν χρήματα. Ο πάπας Γρηγόριος (1073-1085),
παρακινημένος από τα μοναχικά τάγματα (=αδελφότητες μοναχών), προσπάθησε
και κατάφερε εν μέρει να περιορίσει αυτά τα φαινόμενα με τη Γρηγοριανή
Μεταρρύθμιση.
-Ο απλός λαός συχνά ξεφεύγει από τα επίσημα δόγματα
και στρέφεται στη δεισιδαιμονία, τις προλήψεις και τη μαγεία. Το 1233 η Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία δημιουργεί την Ιερά Εξέταση για την αντιμετώπιση αιρετικών και μάγων, πολλοί
από τους οποίους βρήκαν στα χέρια της φριχτό θάνατο και βασανιστήρια.
