ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 2
1.Τα ρήματα και τους διάφορους τύπους
τους μπορούμε να τα κατατάξουμε με διάφορα κριτήρια. Εδώ θα τα δούμε με βάση 4
κριτήρια: χρονική βαθμίδα, ποιόν, θέμα, με πόσες λέξεις σχηματίζονται.
Χρονική
βαθμίδα: Στην
οριστική έγκλιση υπάρχουν 3 χρονικές βαθμίδες: παρόν, μέλλον, παρελθόν.
Παρόν
|
Παρελθόν
|
Μέλλον
|
Ενεστώτας
π.χ. τρέχω
|
Παρατατικός
έτρεχα
|
Εξακολουθητικός
Θα τρέχω
|
Παρακείμενος
έχω τρέξει
|
Αόριστος
έτρεξα
|
Στιγμιαίος
Θα τρέξω
|
Υπερσυντέλικος
είχα τρέξει
|
Συντελεσμέν.
Θα έχω τρέξει
|
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!
Στην υποτακτική και την προστακτική όλοι οι χρόνοι (στις κύριες προτάσεις)
αναφέρονται στο ΜΕΛΛΟΝ.
Ποιόν:
Εξακολουθητικό
(δηλώνει επανάληψη ή διάρκεια), Στιγμιαίο (δηλώνει μια φορά ή κάτι που κράτησε
για μια στιγμή), Συντελεσμένο ή Τετελεσμένο (δηλώνει κάτι που ολοκληρώθηκε).
Εξακολουθητικό
|
Στιγμιαίο
|
Συντελεσμένο
|
Ενεστώτας τρέχω
|
Αόριστος έτρεξα
|
Παρακείμενος έχω τρέξει
|
Παρατατικός έτρεχα
|
Στιγμ. Μέλλ. θα τρέξω
|
Υπερσυντέλ. είχα τρέξει
|
Εξακολ. Μέλλ. θα τρέχω
|
Συντελ. Μέλλ. θα έχω τρέξει
|
Θέμα:
κάθε
ομαλό ρήμα έχει δύο θέματα, το ενεστωτικό και το αοριστικό.
Ενεστωτικό
|
Ενεστώτας τρέχ-ω
|
Παρατατικός έ-τρεχ-α
|
Εξακ. Μέλλ. θα τρέχ-ω
|
||
Αοριστικό
|
Αόριστος
έ-τρεξ-α
|
Στιγμ. Μέλλ.
θα τρέξ-ω
|
Παρακείμ.
έχω τρέξ-ει
|
Υπερσυντ.
είχα τρέξ-ει
|
Συντ. Μέλλ.
θα έχω τρέξ-ει
|
Μονολεκτικοί
# Περιφραστικοί χρόνοι: όταν οι χρόνοι σχηματίζονται από μια λέξη λέγονται
μονολεκτικοί. Εάν σχηματίζονται από δύο ή τρεις λέξεις περιφραστικοί.
Μονολεκτ.
|
Ενεστ.
τρέχω
|
Παρατατ. έτρεχα
|
Αόριστος
έτρεξα
|
||
Περιφραστ.
|
Εξακ. Μέλλ.
θα τρέχω
|
Στιγμ. Μέλλ.
θα τρέξω
|
Παρακείμ.
έχω τρέξει
|
Υπερσ.
είχα τρέξει
|
Συντελ. Μέλ.
θα έχω τρέξει
|
2.Η
αύξηση: είναι
το ε- που μπαίνει στην αρχή του παρατατικού
και του αόριστου στην οριστική.
Στις άλλες εγκλίσεις ΔΕΝ υπάρχει αύξηση. Η αύξηση διατηρείται ΜΟΝΟ όταν
τονίζεται, αλλιώς χάνεται. Π.χ. έ-λυσα, έλυσες,
έλυσε, λύσαμε, λύσατε, έλυσαν.
Περιπτώσεις:
1.Αύξηση παίρνουν κανονικά μόνο τα
ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο. Π.χ. λύνω, έλυνα.
2.Ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν ή
δίφθογγο κανονικά δεν έχουν αύξηση. Π.χ. ανεμίζει,
ανέμιζε, ανέμισε / εικάζω, είκαζα, είκασα
3.Ορισμένα (αλλά όχι όλα) ρήματα που είναι
σύνθετα με πρόθεση ή επίρρημα παίρνουν αύξηση που μπαίνει μετά την πρόθεση ή το
επίρρημα (εσωτερική αύξηση), με την προϋπόθεση βέβαια το δεύτερο συνθετικό να
αρχίζει από σύμφωνο (βλ. κανόνας 1). Π.χ. αναμένω, αν-έμενα, αν-έμεινα, αλλά
διαιρώ, δι-αιρούσα, δι-αίρεσα (δεν παίρνει εσωτερική αύξηση, επειδή το β΄
σνυθετικό «αιρώ» αρχίζει από δίφθογγο). Όπως και στον κανόνα 1, έτσι και η
εσωτερική αύξηση διατηρείται μόνο όταν τονίζεται. Π.χ. αν-έμενα, αλλά
ανα-μέναμε.
4.Ορισμένα ρήματα έχουν ανώμαλη αύξηση.
Βλ. το σχολικό βιβλίο σελ. 40 («μαθαίνω ότι»).
ΑΣΚΗΣΗ: να συμπληρώσετε τον παρακάτω
πίνακα κατά το παράδειγμα
Ρήμα
|
Χρόνος
|
Έγκλιση
|
Βαθμ.
|
Ποιόν
|
Θέμα
|
Μονολ.
ή Περιφρ.
|
έπαιζα
|
πρτ.
|
ορ.
|
παρελ.
|
εξακ.
|
ενεστ.
|
Μ
|
να τρέχω
|
||||||
θα διατάξω
|
||||||
έχω φύγει
|
||||||
γέμισα
|
||||||
τρέξε!
|
||||||
θα μείνω
|
