ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ-1η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Είδη Προτάσεων
Στη
Νεοελληνική οι προτάσεις χωρίζονται σε κύριες
και δευτερεύουσες. Κύριες
ονομάζονται αυτές που μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο, ενώ δευτερεύουσες
εκείνες που δεν μπορούν να σταθούν, αλλά εξαρτώνται
από κύριες προτάσεις ή από άλλες δευτερεύουσες. Γι’ αυτό οι δευτερεύουσες
ονομάζονται και εξαρτημένες.
Σύνδεση Προτάσεων
Οι
προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με τρεις τρόπους:
1) Με ασύνδετο
σχήμα: συνδέει
προτάσεις όμοιες μεταξύ τους, δηλαδή Κ+Κ ή Δ+Δ. Σήμα κατατεθέν τού ασύνδετου
σχήματος είναι το κόμμα (,). Παραδείγματα:
Ήρθα,
είδα, νίκησα = Κ+Κ+Κ
Είπε
ότι ήρθε, (ότι) είδε, (ότι) νίκησε = Κ / Δ+Δ+Δ
2) Με παρατακτική
σύνδεση: συνδέει
επίσης όμοιες προτάσεις (Κ+Κ ή Δ+Δ), αλλά αυτή τη φορά χρησιμοποιούνται
συνδετικές λέξεις, οι λεγόμενοι παρατακτικοί σύνδεσμοι (συμπλεκτικοί,
διαζευκτικοί, αντιθετικοί, συμπερασματικοί). Παραδείγματα:
Ήρθα
και είδα και νίκησα = Κ+Κ+Κ
Είπε
ότι ήρθε και είδε και νίκησε = Κ / Δ+Δ+Δ
Θα
έρθεις ή θα μείνεις;
Είδα,
αλλά δεν άκουσα
Σκέφτομαι,
άρα υπάρχω
3) Με υποτακτική
σύνδεση: στην
υποτακτική σύνδεση έχουμε δύο υποπεριπτώσεις: α) μια δευτερεύουσα εξαρτάται από
μια κύρια, β) μια δευτερεύουσα εξαρτάται από μια άλλη δευτερεύουσα, η οποία με
τη σειρά της εξαρτάται από μια κύρια. Χρησιμοποιούνται οι υποτακτικοί σύνδεσμοι
(βλ. Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας σελ. 104), οι αναφορικές και
ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα. Παραδείγματα:
Είπε
ότι νίκησε = Κ+Δ
Είπε
ότι θέλει να έρθει = Κ+Δ+Δ (εδώ η δευτερεύουσα «να έρθει» είναι αντικείμενο στο
ρήμα της δευτερεύουσας «ότι θέλει», η οποία με τη σειρά της είναι αντικείμενο
στο ρήμα της κύριας «Είπε»).
Σημείωση: κάθε ρήμα αντιστοιχεί και σε μια
πρόταση. Άρα σε μία περίοδο του λόγου έχουμε τόσες προτάσεις όσα και ρήματα. Σε
κάθε περίοδο του λόγου υπάρχει ΠΑΝΤΑ τουλάχιστον
ΜΙΑ κύρια πρόταση.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ:
1.Να χαρακτηρίσετε
τις προτάσεις ως κύριες ή δευτερεύουσες:
-Ο
σκύλος κοιμόταν στο χαλάκι της κουζίνας
-Ή
θα νικήσουμε ή θα πεθάνουμε
-Αποφάσισα
ότι αυτή η δουλειά δεν μου αρέσει
-Αν
και έξυπνος, είναι τεμπέλης
-Πώς
να του πω τα νέα;
-Αναρωτιέμαι
αν θα πάμε εκδρομή αύριο
-Ήρθε
επιτέλους το γράμμα που περίμενα
-Φοβάμαι
μήπως χαλάσει το αυτοκίνητο
-Του
ανακοίνωσα με κάθε επισημότητα ότι, αν θέλει να έρθει μαζί μας, θα πρέπει να
βελτιώσει τη συμπεριφορά του, για να είναι αποδεκτός από όλους.
-Όταν
ξημερώσει, θα πάρουμε τα πράγματά μας και θα φύγουμε, γιατί βαρεθήκαμε πια.
2. Να βρείτε αν οι
παρακάτω προτάσεις συνδέονται με ασύνδετο σχήμα, με παρατακτική ή υποτακτική
σύνδεση:
-Ο
χρόνος θα δείξει αν όλα θα πάνε καλά
-Γύρισε
πλευρό και ξανακοιμήθηκε
-Είμαι
άρρωστος, αλλά θα έρθω στη δουλειά.
-Το
τρένο χάλασε ή απλώς καθυστερεί
-Το
αεράκι φυσούσε, η λίμνη ήταν όμορφη, ο ουρανός απλωνόταν γαλάζιος
-Απάντησε
στο τηλέφωνο, επομένως είναι καλά
-Μετάνιωσε,
ωστόσο ήταν πια αργά.
-Μου
φαίνεται πως καθυστερείς επίτηδες ή πως δεν καταλαβαίνεις τι κάνεις
-Πώς
να του πω ότι δεν τον θυμάμαι;
-Όποιος
κατάλαβε κατάλαβε
-Πρέπει
να έχεις θέληση για να επιτύχεις
-Δεν
καταλαβαίνω πού το πας
-Όσον αφορά τους θεούς δεν γνωρίζω αν υπάρχουν
ή αν δεν υπάρχουν, ούτε ποια μορφή έχουν.
