ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ 1

Οι αναρτήσεις είναι ομαδοποιημένες κατά μάθημα στο δεξί σας χέρι, όπως κοιτάτε. Επίσης μπορείτε να δείτε παλαιότερες αναρτήσεις στο κάτω μέρος της σελίδας πατώντας "παλαιότερες αναρτήσεις".

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ 2

Ορισμένες από τις παλαιότερες αναρτήσεις μπορεί να περιέχουν συνδέσμους που δεν λειτουργούν πια. Επίσης ορισμένες παλιές πολυτονικές γραμματοσειρές μπορεί να δυσλειτουργούν. Το μπλογκ έχει συσσωρεύσει ένα μεγάλο αριθμό αναρτήσεων που αδυνατώ να ελέγξω στην πληρότητά τους. Με την πρώτη ευκαιρία θα γίνει μια γενική εκκαθάριση.

8-4-2015: Μια μερική συντήρηση διόρθωσε πολλά προβλήματα (50%).

Επισήμανση 3

Δυστυχώς αρκετά από τα παράθυρα του LinkWithin (you might also like) δεν λειτουργούν πια. Συγχωρήστε με για την ενδεχόμενη ταλαιπωρία!
Σταύρος Γκιργκένης 17-10-2016

Τρίτη 20 Νοεμβρίου 2012

Γ΄ Γυμνασίου -Παραθετικά της Αρχαίας Ελληνικής (oι κυριότερες περιπτώσεις)


Συνοπτική παρουσίαση του σχηματισμού των παραθετικών της Αρχαίας Ελληνικής
Α. Σχηματισμός παραθετικών των επιθέτων
Όπως στα Νέα Ελληνικά, έτσι και στα Αρχαία τα περισσότερα επίθετα σχηματίζουν τρεις βαθμούς παραθετικών, το θετικό, το συγκριτικό και τον υπερθετικό. Στα Νέα τα παραθετικά σχηματίζονται και μονολεκτικά και περιφραστικά: σεμνός, σεμνότερος, σεμνότατος (μονολεκτικά) ή σεμνός, πιο σεμνός, (πάρα) πολύ σεμνός (περιφραστικά). Το ίδιο ισχύει και για τα Αρχαία.
1.Μονολεκτικός σχηματισμός παραθετικών της Αρχαίας Ελληνικής
α) Τα επίθετα σε –ος, -η, -ον ή –ος, -α, -ον (π.χ. σοφός, σοφή, σοφόν / δίκαιος, δικαία, δίκαιον –βλ. σχολική γραμματική σελ. 95-96) σχηματίζουν τα παραθετικά με τις καταλήξεις –ότερος, -οτέρα, -ότερον ή –ώτερος, -ωτέρα, -ώτερον (συγκριτικός) και –ότατος, -οτάτη, -ότατον ή –ώτατος, -ωτάτη, -ώτατον (υπερθετικός). Πὠς διαλέγουμε ποιες καταλήξεις θα βάλουμε; Όλα εξαρτώνται από την προτελευταία συλλαβή (παραλήγουσα) του επιθέτου, την οποία εξετάζουμε αφού αφαιρέσουμε την κατάληξη -ος. Διακρίνουμε τις ακόλουθες περιπτώσεις:
-Αν η παραλήγουσα έχει βραχύ φωνήεν, το οποίο όμως δεν ακολουθείται από τίποτε άλλο ή από ένα μόνο σύμφωνο (που δεν είναι διπλό ζ, ψ, ξ), τότε βάζουμε τις καταλήξεις με –ω-.
Νέος (νέα, νέον), νεώτερος (νεωτέρα, νεώτερον), νεώτατος (νεωτάτη, νεώτατον) / σοφός, σοφώτερος, σοφώτατος.
-Αν η παραλήγουσα έχει μακρό φωνήεν ή δίφθογγο, τότε βάζουμε τις καταλήξεις με –ο-.
Ξηρός, ξηρότερος, ξηρότατος / δίκαιος, δικαιότερος, δικαιότατος
-Αν η παραλήγουσα έχει βραχύ φωνήεν, το οποίο όμως ακολουθείται από δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή από ένα διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ), τότε βάζουμε τις καταλήξεις με –ο-.
Σεμνός, σεμνότερος, σεμνότατος / τερπνός, τερπνότερος, τερπνότατος / ἄδοξος, ἀδοξότερος, ἀδοξότατος.
-Τα επίθετα που έχουν στην παραλήγουσα α, ι, υ (δίχρονο) μας είναι δύσκολο να ξέρουμε αν αυτό το α, ι, υ είναι βραχύ ή μακρό. Υπάρχουν όμως κάποιοι γενικοί κανόνες, για τους οποίους βλ. το σχολικό βιβλίο στη σελ. 18 (στη μέση).
β) Τα επίθετα σε –ων, -ων, -ον και –ης, -ης, -ες (για την κλίση τους θυμήσου σχολική γραμματική σελ. 107-110) σχηματίζουν τα παραθετικά με τις καταλήξεις –έστερος, -εστέρα, -έστερον (συγκριτικός) και –έστατος, -εστάτη, -έστατον (υπερθετικός).
Σώφρων (σώφρων, σῶφρον), σωφρονέστερος (σωφρονεστέρα, σωφρονέστερον), σωφρονέστατος (σωφρονέστάτη, σωφρονέστατον).
Συνήθης (συνήθης, σύνηθες), συνηθέστερος (συνηθεστέρα, συνηθέστερον), συνηθέστατος (συνηθεστάτη, συνηθέστατον).   
γ) Τα επίθετα σε –ύς, -εῖα, -ύ (για την κλίση τους θυμήσου σχολική γραμματική σελ. 101-102) κάνουν όπως το βαθύς: βαθύς (βαθεῖα, βαθύ), βαθύτερος (βαθυτέρα, βαθύτερον), βαθύτατος (βαθυτάτη, βαθύτατον). Ομοίως το βραχύς, πλατύς κ.τ.λ.


2.Περιφραστικός σχηματισμός παραθετικών της Αρχαίας Ελληνικής
Στον συγκριτικό προσθέτουμε το μᾶλλον (=πιο πολύ) και στον υπερθετικό το μάλιστα (=πάρα πολύ). Π.χ. σοφός (ή, όν,), μᾶλλον σοφός (ή, όν), μάλιστα σοφός (ή, όν) / σώφρων, μᾶλλον σώφρων, μάλιστα σώφρων / συνήθης, μᾶλλον συνήθης, μάλιστα συνήθης / βαθύς, μᾶλλον βαθύς, μάλιστα βαθύς κ.τ.λ

3.Ανώμαλα παραθετικά της Αρχαίας Ελληνικής
Ορισμένα επίθετα της Αρχαίας Ελληνικής σχηματίζουν τα παραθετικά τους με ανώμαλο τρόπο: το συγκριτικό με την κατάληξη –ίων ή –ων (για το αρσενικό και το θηλυκό) και –ιον ή –ον (για το ουδέτερο) και τον υπερθετικό με την κατάληξη –ιστος, -ίστη, -ιστον (ορισμένα επιβιώνουν και στα Νέα Ελληνικά, όπως π.χ. μέγιστος, κάλλιστος, άριστος κ.τ.λ.). Παράδειγμα:
ὁ καλός. ἡ καλή, τό καλόν
ὁ, ἡ καλλίων, τό κάλλιον
κάλλιστος, καλλίστη, κάλλιστον
μικρός, μικρά, μικρόν
ὁ, ἡ ἐλάττων, τό ἔλαττον
ἐλάχιστος, ἐλαχίστη, ἐλάχιστον
Τα κυριότερα ανώμαλα παραθετικά μάς τα δίνει το σχολικό βιβλίο στη σελ. 19, στον πρώτο πίνακα επάνω. Τα μαθαίνουμε απέξω κι ανακατωτά!
Ο συγκριτικός βαθμός εδώ κλίνεται όπως τα επίθετα του τύπου ὁ/ἡ σώφρων, το σῶφρον (βλ. σχολική γραμματική σελ. 108). Π.χ. ὁ/ἡ μείζων, τό μεῖζον. Αν όμως έχουν τρεις ή παραπάνω συλλαβές ανεβάζουν στο ουδέτερο τον τόνο: ὁ/ἡ ἐλάττων, τό λαττον (ΟΧΙ τό ἐλάττον). Το βιβλίο μας μας δίνει αναλυτικά πώς κλίνεται ένας από αυτούς τους συγκριτικούς (ὁ/ἡ βελτίων, τό βέλτιον) στη σελ. 19 στη μέση της σελίδας. Έτσι κλίνονται και οι υπόλοιποι. Βλ. ακόμη ένα παράδειγμα με δισύλλαβο συγκριτικό:
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΚΑΙ ΘΗΛΥΚΟ ΓΕΝΟΣ
ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΓΕΝΟΣ


Ενικός αριθμός
Πληθ. αριθμός
Ενικός
Πληθυντικός
Ονομ.
ὁ/ἡ μείζων
οἱ/αἱ μείζονες και μείζους
τό μεῖζον
τά μείζονα και μείζω
Γεν.
τοῦ/τῆς μείζονος
τῶν μειζόνων
τοῦ μείζονος
τῶν μειζόνων
Δοτ.
τῷ/τῇ μείζονι
τοῖς/ταῖς μείζοσι
τῷ μείζονι
τοῖς μείζοσι
Αιτ.
τόν/τήν μείζονα και μείζω
τούς/τάς μείζονας και μείζους
τό μεῖζον
τά μείζονα και μείζω
Κλητ.
(ὦ) μεῖζον
(ὦ) μείζονες και μείζους
(ὦ) μεῖζον
(ὦ) μείζονα και μείζω

4.Ορισμένες ομάδες επιθέτων δεν έχουν παραθετικά: α)όσα δηλώνουν υλικό (π.χ. λίθινος, ἀργυροῦς), β)τόπο (π.χ. θαλάσσιος, χεραῖος), γ)χρόνο (π.χ. θερινός, ἡμερήσιος), δ)μέτρο (π.χ. σταδιαῖος, πηχυαῖος), ε)συγγένεια ή καταγωγή (π.χ. πατρικός, μητρικός), στ)μόνιμη κατάσταση (π.χ. νεκρός, θνητός), ζ)πολλά σύνθετα με το στερητικό ἀ- (π.χ. ἀθἀνατος, ἄυλος, ἄυπνος, ἄψυχος), η)τα σύνθετα με το πᾶν ή το ὑπέρ που έχουν από μόνα τους υπερθετική σημασία (π.χ. πάντιμος, πάνσοφος, ὑπέρλαμπρος, ὑπερμεγέθης).


B. Σχηματισμός παραθετικών των επιρρημάτων
Όπως και τα επίθετα, έτσι και τα επιρρήματα σχηματίζουν τα δικά τους παραθετικά. ΠΡΟΣΟΧΗ: ΤΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΓΕΝΗ!!!
1.Σχηματισμός επιρρημἀτων από επίθετα
Τα περισσότερα επίθετα της Αρχαίας Ελληνικής σχηματίζουν επιρρήματα σύμφωνα με τους ακόλουθους κανόνες:
α.Τα επίθετα σε –ος σχηματίζουν επίρρημα σε -ῶς, αν τονίζονται στη λήγουσα, και σε –ως, αν δεν τονίζονται στη λήγουσα. Παραδείγματα:
σοφός, σοφή, σοφόν σοφῶς / ὁ, ἡ ἄδοξος, τό ἄδοξον ἀδόξως
β.Τα επίθετα σε –ων, -ων, -ον: ὁ, ἡ σώφρων, τό σῶφρον σωφρόνως
γ.Τα επίθετα σε –ης, -ης, -ες: ὁ, ἡ συνήθης, τό σύνηθες συνήθως
δ.Τα επίθετα σε –ύς, , εῑα, -ύ κάνουν επιρρήματα σε –έως: βαθύς, βαθεῖα, βαθύ βαθέως / ἡδύς, ἡδεῖα, ἡδύ ἡδέως
2.Ομαλά παραθετικά επιρρημάτων
Τα επιρρήματα από επίθετα σε –ος κάνουν συγκριτικό σε –ότερον ή –ώτερον (με βάση τους κανόνες που είδαμε στη σελίδα 1) και υπερθετικό σε –ότατα ή –ώτατα. Τα επιρρήματα από επίθετα σε –ων, -ων, -ον και –ης, -ης, -ες κάνουν συγκριτικό σε –έστερον και υπερθετικό σε –έστατα. Τα επιρρήματα από επίθετα σε –ύς, -εῖα, -ύ κάνουν συγκριτικό σε –ύτερον και υπερθετικό σε –ύτατα.
Επίθετο
Επίρρημα-Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
σοφός, σοφή, σοφόν
σοφῶς
σοφώτερον
σοφώτατα
σεμνός, -ή, -όν
σεμνῶς
σεμνότερον
σεμνότατα
ὁ,ἡ ἄδοξος, τό ἄδοξον
ἀδόξως
ἀδοξότερον
ἀδοξότατα
ὁ,ἡ σώφρων, τό σῶφρον
σωφρόνως
σωφρονέστερον
σωφρονέστατα
ὁ, ἡ συνήθης, τό σύνηθες
συνήθως
συνηθέστερον
συνηθέστατα
βαθύς, βαθεῖα, βαθύ
βαθέως
βαθύτερον
βαθύτατα

3.Ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων: βλ. τον πίνακα στο πάνω μέρος της σελίδας 20 του σχολικού βιβλίου. 


Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...