ΣΗΜΕΡΑ, οι 435 και πλέον εκατομμύρια άνθρωποι που μιλάνε τις σλαβικές γλώσσες έχουν πρόσβαση σε κάποια μετάφραση της Αγίας Γραφής στη μητρική τους γλώσσα. Από αυτούς, 360 εκατομμύρια χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο. Ωστόσο, πριν από 12 αιώνες δεν υπήρχε ούτε γραπτή γλώσσα, ούτε αλφάβητο για τις διαλέκτους των προγόνων τους. Οι άνθρωποι που βοήθησαν να διορθωθεί αυτή η κατάσταση ήταν ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, δυο αδέλφια.
«Ο Φιλόσοφος» και ο Διοικητής
Ο Κύριλλος (827‐869 -αρχικά ονομαζόταν Κωνσταντίνος) και ο Μεθόδιος (825‐885) κατάγονταν από αριστοκρατική οικογένεια της Θεσσαλονίκης. Η επαφή των πολιτών της Θεσσαλονίκης με τις γύρω σλαβικές κοινότητες (σκλαβηνίες) ίσως είχαν δώσει την ευκαιρία στον Κύριλλο και στον Μεθόδιο να μάθουν πολύ καλά τη γλώσσα των νότιων Σλάβων.
Έπειτα από το θάνατο του πατέρα του, ο Κύριλλος μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εκεί σπούδασε στο αυτοκρατορικό πανεπιστήμιο και συναναστρεφόταν με διακεκριμένους εκπαιδευτές. Έγινε βιβλιοθηκονόμος στην Αγία Σοφία, το πιο σημαντικό εκκλησιαστικό οικοδόμημα στην Ανατολή, και αργότερα καθηγητής φιλοσοφίας. Μάλιστα, λόγω των ακαδημαϊκών του επιτευγμάτων, ο Κύριλλος πήρε το παρωνύμιο «Ο Φιλόσοφος».
Το 860 ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης έστειλε τα δύο αδέλφια σε μια αποστολή στο εξωτερικό. Στάλθηκαν στους Χαζάρους, έναν λαό που κατοικούσε βορειοανατολικά της Μαύρης Θάλασσας και δίσταζε ακόμη να αποφασίσει ανάμεσα στον Ισλαμισμό, στον Ιουδαϊσμό και στη Χριστιανοσύνη. Καθ’ οδόν, ο Κύριλλος παρέμεινε για κάποιο διάστημα στη Χερσώνα της Κριμαίας. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι εκεί έμαθε την εβραϊκή, καθώς και ότι μετέφρασε μια εβραϊκή γραμματική στη γλώσσα των Χαζάρων.
Έκκληση από τη Μοραβία
Το 862 ο Ραστισλάβος, ηγεμόνας της Μοραβίας (περιοχή που καταλαμβάνουν σήμερα η ανατολική Τσεχία, η δυτική Σλοβακία και η δυτική Ουγγαρία), απηύθυνε στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μιχαήλ Γ΄ έκκληση να στείλει δασκάλους των Αγίων Γραφών. Οι σλαβόφωνοι υπήκοοι της Μοραβίας είχαν ήδη έρθει σε επαφή με τις εκκλησιαστικές διδασκαλίες μέσω ιεραποστόλων από το ανατολικό φραγκικό βασίλειο (σήμερα Γερμανία και Αυστρία). Ο Ραστισλάβος, όμως, ανησυχούσε εξαιτίας της πολιτικής και της εκκλησιαστικής επιρροής των γερμανικών φυλών. Έλπιζε ότι οι θρησκευτικοί δεσμοί με την Κωνσταντινούπολη θα βοηθούσαν να διατηρηθεί το έθνος του πολιτικά και θρησκευτικά αυτόνομο.
Ο αυτοκράτορας αποφάσισε να στείλει τον Μεθόδιο και τον Κύριλλο στη Μοραβία. Τα δύο αδέλφια ήταν καλά εξοπλισμένα από ακαδημαϊκή, εκπαιδευτική και γλωσσολογική άποψη για να ηγηθούν μιας τέτοιας αποστολής.
Η Γέννηση ενός Αλφαβήτου και μιας Μετάφρασης της Αγίας Γραφής
Στη διάρκεια των μηνών πριν από την αναχώρησή τους, ο Κύριλλος προετοιμάστηκε για την αποστολή επινοώντας ένα σύστημα γραφής για τους Σλάβους με βάση το ελληνικό αλφάβητο. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι είχε ήδη δαπανήσει χρόνια ολόκληρα προετοιμάζοντας τη βάση για αυτό το αλφάβητο.
Τον ίδιο καιρό, ο Κύριλλος ξεκίνησε ένα ταχύρυθμο πρόγραμμα μετάφρασης της Αγίας Γραφής. Σύμφωνα με την παράδοση, άρχισε μεταφράζοντας από την Ελληνική στη Σλαβική την πρώτη φράση του Ευαγγελίου του Ιωάννη, χρησιμοποιώντας το νέο αλφάβητο: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος . . . » Συνέχισε μεταφράζοντας τα τέσσερα Ευαγγέλια, τις Επιστολές του Παύλου και το βιβλίο των Ψαλμών. Η υπόλοιπη Αγία Γραφή ολοκληρώθηκε αργότερα από τον Μεθόδιο.Το 863 ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ξεκίνησαν την αποστολή τους στη Μοραβία, όπου τους υποδέχτηκαν θερμά. Το έργο τους, εκτός από τη μετάφραση της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών κειμένων, περιλάμβανε και την εκπαίδευση μιας ομάδας ντόπιων στο νέο σύστημα γραφής της σλαβικής. Η καρποφορία των θαρραλέων προσπαθειών του Κύριλλου και του Μεθόδιου για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής έχει γίνει φανερή στις διάφορες σλαβικές μεταφράσεις των Γραφών που είναι διαθέσιμες σήμερα. Το κυριλλικό αλφάβητο ήταν αυτό που εξελίχθηκε στα σημερινά συστήματα γραφής τα οποία χρησιμοποιούνται στη Ρωσική, στη Λευκορωσική, στην Ουκρανική, στη Σερβική και στη Βουλγαρική, καθώς και σε 23 άλλες γλώσσες, μερικές από τις οποίες δεν είναι σλαβικές. Με την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Ιανουαρίου του 2007, το κυριλλικό έγινε το τρίτο επίσημο αλφάβητο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μαζί με το ελληνικό και το λατινικό).
Γράμματα του σύγχρονου κυριλλικού αλφαβήτου
Το κυριλλικό αλφάβητο περιλαμβάνει πολλά γράμματα αλλά δεν απαντούν όλα τα γράμματα αυτά σε όλες τις γλώσσες που γράφονται με το εν λόγω αλφάβητο. Το αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας για παράδειγμα, της πιο διαδεδομένης γλώσσας κυριλλικού αλφαβήτου, αποτελείται από 33 γράμματα. Ωστόσο, 32 είναι τα κοινά γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου, τα οποία παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα. Το γράμμα που συμπληρώνει το ρωσικό αλφάβητο είναι το φωνήεν Ë (ë), το οποίο προφέρεται ως γιό.
| Κοινά γράμματα
του κυριλλικού αλφαβήτου
| |||
|---|---|---|---|
| Κεφαλαία
γράμματα
| Μικρά
γράμματα
| Μεταγραφή
στα ελληνικά
| |
| А | а | α | |
| Б | б | μπ | |
| В | в | β | |
| Г | г | γκ | |
| Д | д | ντ | |
| Е | е | γιέ | |
| Ж | ж | ζ (παχύ) | |
| З | з | ζ | |
| И | и | ι | |
| Й | й | ι (βραχύ) | |
| К | к | κ | |
| Л | л | λ | |
| М | м | μ | |
| Н | н | ν | |
| О | о | ο | |
| П | п | π | |
| Р | р | ρ | |
| С | с | σ | |
| Т | т | τ | |
| У | у | ου | |
| Ф | ф | φ | |
| Х | х | χ | |
| Ц | ц | τσ | |
| Ч | ч | τσ (παχύ) | |
| Ш | ш | σ (παχύ) | |
| Щ | щ | στ | |
| Ъ | ъ | σύμβολο διαχωρισμού σκληρού συμφώνου από επόμενο φωνήεν | |
| Ы | ы | ι | |
| Ь | ь | σύμβολο που δηλώνει ότι το προηγούμενο σύμφωνο είναι ουρανισκόφωνο(μαλακό) | |
| Э | э | ε | |
| Ю | ю | γιού | |
| Я | я | γιά | |
Το αλφάβητο της σερβικής γλώσσας περιλαμβάνει έξι επιπρόσθετα γράμματα που δεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.
| Επιπρόσθετα γράμματα
του σερβικού αλφαβήτου
| ||
|---|---|---|
| Κεφαλαία
γράμματα
| Μικρά
γράμματα
| Μεταγραφή
στα ελληνικά
|
| ђ | ђ | τζ |
| J | j | γι |
| Љ | љ | λι (προφέρεται όπως το ιταλικό gl στην λέξη voglio) |
| Њ | њ | νι (προφέρεται όπως το ιταλικό gn στην λέξη sogno ή το ισπανικό ñ στην λέξη España) |
| Ћ | ћ | τσ |
| Џ | џ | τζ |
Παλαιό κυριλλικό αλφάβητο
Παλαιότερα, το κυριλλικό αλφάβητο είχε περισσότερα γράμματα:
| Επιπρόσθετα γράμματα του παλαιού κυριλλικού αλφαβήτου | |
|---|---|
| Γράμμα | |
| Ꙗ | |
| Ѥ | |
| Ѧ | |
| Ѫ | |
| Ѩ | |
| Ѭ | |
| Ѯ | |
| Ѱ | |
| Ѳ | |
| Ѵ | |
| Ѷ | |
| Ҁ | |
| Ѹ | |
| Ѡ | |
| Ѿ | |
| Ѣ | |
