ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ
ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΙ
ΣΗΜΙΤΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
Οι
γλωσσολόγοι παρατήρησαν ότι πολλές γλώσσες μοιάζουν σε ένα βαθμό μεταξύ τους.
Με βάση αυτή την παρατήρηση ομαδοποιούν τις ανθρώπινες γλώσσες σε οικογένειες
γλωσσών. Σε κάθε οικογένεια γλωσσών οι γλώσσες που ανήκουν σ’ αυτή είναι
συγγενείς μεταξύ τους και προέρχονται από μια αρχική γλώσσα (μητέρα-γλώσσα), η
οποία με την πάροδο των αιώνων και των χιλιετιών διασπάστηκε σε επιμέρους
γλώσσες-θυγατέρες. Οι γλώσσες-θυγατέρες διατηρούν ακόμη και μετά από χιλιάδες
χρόνια ομοιότητες που αποδεικνύουν την κοινή καταγωγή τους. Δύο χαρακτηριστικές
γλωσσικές οικογένειες της σύγχρονης Ευρώπης είναι οι εξής:
-Η ιταλική, η ισπανική, η γαλλική, η πορτογαλική και η Ρουμανική είναι όλες μεταξύ τους γλώσσες-αδελφές, οι οποίες προήλθαν από μια γλώσσα-μητέρα, τη Λατινική, την οποία μιλούσαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι πριν από 2000 χρόνια.
-Η
Ρωσική, η Ουκρανική, η Τσεχική, η Πολωνική, η Βουλγαρική, η Σερβική, η
Κροατική, η Σλοβενική και η Σλοβακική αποτελούν την οικογένεια των σλαβικών
γλωσσών που προήλθαν από τη διάσπαση της μητέρας-σλαβικής γλώσσας, η οποία
άρχισε πριν από 13 αιώνες περίπου.
Επειδή
οι δύο παραπάνω γλωσσικές οικογένειες σχηματίστηκαν σχετικά πρόσφατα στην
ανθρώπινη ιστορία, η συγγένειά τους είναι εμφανής και οι ομιλητές αυτών των
γλωσσών είναι σε θέση μερικές φορές να κατανοούν σε ένα βαθμό ο ένας τον άλλο.
Για παράδειγμα ένα Ιταλός μπορεί να καταλάβει σε ένα βαθμό έναν Ισπανό, ενώ
ένας Ρώσος μπορεί να συνεννοηθεί σχετικά εύκολα με έναν Βούλγαρο.
Αντίθετα,
όταν οι συγγενείς γλώσσες έχουν απομακρυνθεί η μια από την άλλη πριν από πολλές
χιλιάδες χρόνια, η συγγένειά τους αναγνωρίζεται μόνο από έναν γλωσσολόγο.
Μια
από τις πιο σημαντικές οικογένειες γλωσσών του κόσμου είναι η Ινδοευρωπαϊκή, η
οποία ονομάστηκε έτσι επειδή οι ομιλητές αυτών των γλωσσών απλώνονταν από την Ινδία
ως την Ευρώπη. Σήμερα γλώσσες αυτής της ομάδας μιλιούνται και στην Αμερική και
την Ωκεανία. Η μητέρα-γλώσσα φαίνεται ότι μιλιόταν πριν από 6000 χρόνια κάπου
στην περιοχή βόρεια του Εύξεινου Πόντου. Από εκεί σταδιακά ομάδες ανθρώπων που
τη μιλούσαν αναχώρησαν και αποίκισαν την Ευρώπη και την Ασία μέχρι την Ινδία.
Με την πάροδο του χρόνου η αρχική μητέρα-γλώσσα διασπάστηκε σε
γλώσσες-θυγατέρες, οι κυριότερες από τις οποίες είναι η Σλαβική και οι απόγονοί
της (βλ. παραπ.), η Λατινική και οι απόγονοί της (βλ. παραπ.), η Βαλτική και οι
απόγονοί της (Λιθουανική, Λετονική), η Τευτονική και οι απόγονοί της (Γοτθική,
Γερμανική, Ολλανδική, Αγγλική, Δανέζικη, Σουηδική, Ισλανδική, Νορβηγική), η
Ανατολιακή και οι απόγονοί της (Χεττιτική, Λυδική, Λυκική, Καρική), η Κελτική
και οι απόγονοί της (Γαλατική, Σκωτσέζικη, Ουαλική, Ιρλανδική), η Ινδοϊρανική
(ινδική, περσική, μηδική, σκυθική, κουρδική), η Ελληνική, η Φρυγική, η Αρμενική
και μερικές άλλες νεκρές γλώσσες. Από τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες οι πιο στενοί
συγγενείς της Ελληνικής είναι η Αρμενική και η Φρυγική, η οποία δε μιλιέται
πια, αλλά σώζεται σε επιγραφές από το Γόρδιον, την πρωτεύουσα του μεγαλύτερου
και πιο γνωστού βασιλιά της Φρυγίας, του ξακουστού για τον πλούτο του Μίδα.
Η
σημιτική μητέρα-γλώσσα αντίστοιχα μιλιόταν πριν από 7000 χρόνια στην αραβική
χερσόνησο. Από εκεί εξαπλώθηκε στη Μέση και την Εγγύς Ανατολή και διασπάστηκε
στις εξής γλώσσες θυγατέρες: Ασσυριακή, Βαβυλωνιακή, Εβραϊκή, Φοινικική,
Αραμαϊκή (ή Συριακή), Αραβική και μερικές άλλες λιγότερο σημαντικές.
Μερικά
παραδείγματα που αποδεικνύουν τη συγγένεια των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών:
|
Ελληνική
|
Λατινική
|
Ινδική
|
Αγγλική
|
Γερμανική
|
Ιταλική
|
Γαλλική
|
|
πατήρ
|
pater
|
pitar
|
father
|
vater
|
padre
|
pere
|
|
φρατήρ
(=αδελφός)
|
frater
|
bhratar
|
brother
|
bruder
|
fratello
|
frere
|
|
Εις,
εν, ενός, ένας
|
unus
|
|
one
|
eins
|
uno
|
un
|
|
δύο
|
duo
|
dwa
|
two
|
zwei
|
duo
|
deux
|
Κι
ένα παράδειγμα (= η λέξη Θεός) που δείχνει τη συγγένεια των σημιτικών γλωσσών:
|
Αραβική
|
Εβραϊκή
|
Φοινικική
|
Βαβυλωνιακή
|
|
Αλ-λαχ
|
Ελ
Ελ-λοχίμ
(πληθυντ.)
Και
όλα τα θεοφόρα ονόματα με δεύτερο συνθετικό το ηλ, όπως λ.χ. Μιχα-ήλ
Γαβρι-ηλ,
Δανι-ήλ κ.τ.λ.
|
Ελ
|
Ιλί
και πληθυντικός Ιλάνι.
Βλ.
το όνομα της πόλης Βαβέλ (= Bab-ili η πύλη
του Θεού) ή Βαβυλών (=Bab-ilani, η
πύλη των θεών).
|
H αρχαία ελληνική γλώσσα αποτελούνταν
από πολλές διαλέκτους. Οι κυριότερες ήταν η δωρική (λ.χ. Σπάρτη, Άργος, Κρήτη),
η Αττικοιωνική (Αττική και ιωνικές διάλεκτοι των νησιών του Αιγαίου και της Μ.
Ασίας), η Αρκαδοκυπριακή (Αρκαδική, Κυπριακή), η Αιολική (Βοιωτία, Θεσσαλία,
Λέσβος), η Βορειοδυτική (λ.χ. Ηλεία, Ακαρνανία, Ήπειρος). Η μακεδονική
διάλεκτος ανήκε πιθανότατα στις δωρικές ή τις βορειοδυτικές διαλέκτους. Στο
σχολείο μαθαίνουμε την Αττική διάλεκτο, επειδή ήταν η μορφή της ελληνικής
γλώσσας που μιλήθηκε στην Αθήνα την εποχή του χρυσού αιώνα του Περικλή και
καλλιεργήθηκε από μερικά από τα μεγαλύτερα πνεύματα στην ιστορία της
ανθρωπότητας, όπως ο Πλάτωνας, ο Ξενοφών, ο Δημοσθένης, ο Θουκυδίδης κ.ά. Από
την αρχαία Αττική διάλεκτο προέρχεται και η νέα ελληνική γλώσσα.Και δυο παραδείγματα
διαφορών των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων:
|
Αττική
|
Δωρική
|
Αιολική
|
Ιωνική
|
|
Μούσα
|
Μώσα
|
Μοίσα
|
Μούσα
|
|
Τέτταρες
( = 4)
|
τέτορες
|
πέττορες
|
τέσσερες
|
